Introductie
De voetbalvereniging De Valk, gevestigd in Valkenswaard, kent een rijke historie die teruggaat tot het begin van de 20e eeuw. De club is diep geworteld in de lokale gemeenschap en heeft periodes van grote successen gekend, waaronder deelname aan het betaald voetbal. Dit artikel duikt in de geschiedenis van De Valk, van de oprichting tot de hoogte- en dieptepunten die de club heeft gekend.
Oprichting en Vroege Jaren (1909-1918)
Op 30 april 1909, de geboortedag van prinses Juliana, werd in Valkenswaard de voetbalvereniging Juliana opgericht. De eerste wedstrijd van deze “Juliana Valkenswaard” werd gespeeld tegen Achel. Het Achelse elftal heette toen “Klein Maar Dapper” en won de wedstrijd met een droge 0-5. In 1912 trad de club toe tot de B.V.B. de Brabantse Voetbalbond. Om een doublure te voorkomen, werd de naam Juliana veranderd in De Valk. De keuze voor deze naam is niet toevallig. Valkenswaard was gelegen op de trekroute van de Slechtvalk en was destijds een belangrijk centrum voor de valkenvangst. Eenmaal afgericht werden de roofvogels verkocht in heel Europa en deze handel leverde de stad een grote naam en rijkdom op. In de 17e, 18e en 19e eeuw waren de plaatselijke valkeniers werkzaam aan bijna alle Europese vorstenhoven, daar waar de valkenjacht een geliefd tijdverdrijf was. Tegenwoordig heeft de valkerij een bescheiden omvang. Ze worden nog steeds afgericht maar nu meer voor overlastbestrijding van bijvoorbeeld meeuwen en kraaien.
Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog kwam een enorme vluchtelingenstroom vanuit België naar Noord-Brabant op gang. Nederland was neutraal en ongeveer een miljoen Belgen sloegen op de vlucht naar o.a. het veilige Brabant. Voetbalvereniging De Valk tijdens mobilisatie 1914-1918. In verband met de oorlog vindt er een aangepaste/nood competitie plaats. De Valk speelt in de 1e klasse maar moet aan het eind van de oorlog zich terugtrekken uit de competitie vanwege de grote malaise.
Sportieve Opkomst en Kampioenschappen (1918-1939)
Na 1918 komt het competitievoetbal weer moeizaam op gang. De Valk moet opnieuw ingedeeld worden en behaalt het afdelingskampioenschap bij de Brabantsche bond. De vereniging stap over naar de landelijke bond en speelt met ingang van 1919/1920 in de zuidelijke 2e klasse. Na een periode van gewenning piekt de club en werd het in 1923/1924 kampioen. In de nacompetitie met Roosendaal, Roermond en Middelburg zijn de Valkenburgers de sterkste. Maar vooral de finalewedstrijd tegen Roosendaal krijgt een lange nasleep. Bij een 3-0 voorsprong staakt de referee, daar het terrein door een enorme regenbui onbespeelbaar werd. Roosendaal besluit niet meer terug te keren met als reden dat zij protest aantekent tegen de scheidsrechter. Het zou een maand duren eer de voetbalbond een besluit neemt. Roosendaal werd beboet en het restant van 22 minuten met de stand van 3-0 moet op zondag 6 juli worden uitgespeeld. De Valk - Roosendaal eindigt in 5-0 en nu kan officieel de vlag uitgehangen worden. Aanhangers van de club verstevigen dat jaar de onderlinge band met de oprichting van de supportersvereniging De Valk. Hoewel er nog geen regelement is gaat de voorzittershamer alvast naar H. Tweeuwkens.
Vrijwel vanaf de oprichting speelt De Valk op een terrein aan de Leenderweg en in het seizoen 1924/1925 voor het eerst op het hoogste regionale niveau uit van de 1e klasse. Daarin eindigt het op een meer dan verdienstelijke vijfde plek tussen diverse gerenommeerde teams als PSV, MVV en Willem II.
Lees ook: Een overzicht van de geschiedenis en betekenis van toernooien
In 1928-1929 werd De Valk Zuidelijk kampioen met spelers als Janus Dubach, Sjaak de Wit (scheidsrechter), Willeke Jansen, Koen Pontenagel, Sjefke Damen, Toontje Dubach, Lenie Daniels, Marinus Schijvens, Harry de Wit (secretaris), Jake Maenen, Bertje Linsen, Juik Lavrijssen (keeper), Toontje vd Berg, Suiske van Dooren, Tinus de Wit en een verzorger.
Er wordt inmiddels hard gewerkt aan een nieuwe accommodatie en in 1929 krijgt het sportpark aan de Leenderweg ook een hoofdtribune met 900 plaatsen. Dit is ook het jaar dat de competitielengte tot einde juli duurde. De Valk werd kampioen en kon in promotie duels de 1e klasse kers consumeren maar moest afrekenen met Staatsmijn Emma, Vlissingen en Wilhelmina en dat lukte maar deels. De elftallen eindigden gelijk en er moest tenslotte nog een halve competitie worden afgerond. Het zou in het totaal vijf jaar duren eer De Valk voor het seizoen 1930/1931 terugkeert naar de hoogste landelijke 1e klasse. Het is op 2e pinksterdag 1930 dat De Valk de concurrent Bleijerheide met 1-0 verslaat door een doelpunt van Bertje Wijnen. Tot aan 1932 zijn de sportieve prestaties van De Valk zeer variabel. In het seizoen 1931/1932 moet de geel/zwarte formatie opnieuw degradatie wedstrijden spelen nu tegen BVV en Bleijerheide die het uiteindelijk verliest. 1932/1933. Daarna is de 2e klasse voor vele jaren de plaats waar binnen, de club haar wedstrijden speelt. We zien unieke videobeelden met een lengte van 13 minuten uit het seizoen 1937/1938. Het is de eindfase van een spannend voetbal jaar met de wedstrijd De Valk tegen directe concurent Venlo op 13 maart gevolgd door een inhaalwedstrijd een week later op 20 maart De Valk - ESV die bepaald of de Valkenburgers de kampioensvlag mogen heisen. Met dank aan JBFilm.nl. voor de sfeervolle tijdsbeelden en de Bredasche courant van 21 maart voor de beknopte beschrijving. In 1939 bestond het team uit Hendriks, Jan Verdonk, Giel Couwenberg, Leo Cox, Eugene Verhoeven, Nes Baeten, Wim Baeten en Gerrit van Dooren.
De Tweede Wereldoorlog en Heropbouw (1940-1955)
1940-1945: De 2e Wereldoorlog. Door de mobilisatie organiseert de KNVB voor het seizoen 1939/1940 een noodcompetitie. Als de Duitsers in mei 1940 ons land binnenvallen, wordt die noodcompetitie gestaakt. Tijdens de oorlog wordt er wel gevoetbald. De Duitsers verbieden de confessionele bonden en verplichten alle clubs te spelen in de competitie van de NVB, waar de K van Koninklijke moest worden verwijderd. Ook in de hectische jaren 1944/1945 wordt er niet in competitieverband gevoetbald. Deels omdat de bevrijders de zuidelijke Nederlanden hadden bereikt en de Duitsers zich fel bleven verzetten, maar ook door de hongerwinter.
Ineens komt de oorlog heel dichtbij in Brabant, als op zondagmiddag 17 september 1944 Amerikaanse parachutisten vechten voor de bruggen bij Veghel, Son en Grave. Een een enorm grondleger stond klaar voor de grote aanval richting Valkenswaard. Meer dan driehonderd Britse kanonnen openen het vuur op de Duitsers die zich ten zuiden van Valkenswaard, langs de weg hebben ingegraven. Het bombardement is zwaar. Tegen de avond bereiken de Britse troepen de rand van Valkenswaard. Rond acht uur zijn ze door het dorp en staan ze aan de noordkant. In het postkantoor vestigen ze hun hoofdkwartier. Ze besluiten voor de avond en nacht halt te houden. Dag 1 van Market Garden zit er op. De eerste Brabanders zijn bevrijd, maar het is nog lang geen vrede. Het De Valk-complex aan de Leenderweg is door de Engelse bevrijders in gebruik tot in april 1945. Op Voetbalmonument.nl staan leden van de voetbalvereniging vermeld die omgekomen zijn onder de Duitse tirannie, daarbij staat de naam Ignacz Klein. Hij werd op 14 april 1897 geboren te Piliscsaba, een dorp nabij Boedapest in Hongarije en kwam rond 1921 naar Nederland waar hij zich vanaf 1924 als trainer meer dan verdienstelijk heeft gemaakt voor de verenigingen De Valk, PSV Eindhoven, Helmondia uit Helmond en Bladella uit Bladel. Waarom Ignacx Klein met zijn familie naar Nederland kwam en hoe het noodlot hen op 31 januari 1943 te Auschwitz zou treffen valt uitgebreidt te lezen op de site van Brabants erfgoed. Op 21 november 2023 is er op het voetbalcomplex tijdens een herdenkings bijeenkomst aan de Bosstraat te Valkenswaard een Stolperstein geplaatst ter nagedachtenis aan hem en zijn familie.
De club bestond bij de gratie van de sigarenindustrie in Valkenswaard. Er waren in 1935, 15 sigarenfabrieken en 22 kleine bedrijven. Het inwoners aantal is 10.000 en daarvan werkten er 2900 in de tabaksindustrie. Deze cijfers laten de opkomst van de sigarenindustrie zien en dat bijna 1/3 van de totale Valkenswaardse bevolking hierin werkzaam is geweest. Hofnar steunde de vereniging waar in het eerste elftal vijf sigarenmakers speelden. Na 1950 liep het aantal fabrikanten sterk terug en bleven gekende merken zoals Willem II en Hofnar over. De fabrikant Willem II stak geld in, die andere plaatselijke vereniging, de katholieke amateurclub RKSV Valkenswaard. Tussen deze twee voetbalclubs bestond een jarenlange sportieve rivaliteit maar ook een sociaal/maatschappelijke geschil. Het werd katholieken toch vooral afgeraden, om in het dagelijks leven om te gaan met niet religieuzen. Zo werden boodschappen gehaald bij geloofsgenoten en niet bij die goddelozen. Dit was ook een landelijk verschijnsel.
Lees ook: Passie en Kritiek NAC Breda Ultras
In het voorjaar van 1955 werd De Valk weer kampioen van de 2e klasse zuid. Het was weken lang stuivertje wisselen aan de top, tot en met de allerlaatste speeldag. Op zondag 15 maart werd de beslissende wedstrijd uit bij Helmond met 1-2 gewonnen.
Het Avontuur in het Betaald Voetbal (1955-1961)
Nu volgt wel promotie naar de 1e klasse maar besluit het bestuur om zich in te schrijven bij de KNVB voor het betaald voetbal. De Valk krijgt een licentie en maakt, net als 80 andere verenigingen de overstap en wordt semiprofessioneel. De spelers van De Valk zullen gaan voetballen voor een minimaal contract. Ze ontvingen jaarlijks een vergoeding van zeshonderd gulden. Op 11 september start voor De Valk het grote avontuur met een thuiswedstrijd tegen het gerenommeerde Velocitas uit Groningen dat met 3-2 werd verslagen. Het eerste profdoelpunt kwam van de voet van Jo de Leest. In het eerste jaar, het seizoen 1955/1956 , weet De Valk zich met een fraaie middenpositie op het nippertje net niet te plaatsen voor de 1e divisie. Van de tien overwinningen dat jaar werden er zeven thuis behaalt onder andere door 1-0 zege tegen het Amsterdamse DWS. Ook de uitzeges van 1-4 tegen Enschedese Boys en de 1-5 bij NEC spraken zeer tot de verbeelding. De verenigingen die niet bij de eerste vier eindigden kregen een enkele reis naar de 2e divisie. Zo start de vereniging in 1956/1957 in de laagste profcompetitie. De verwachting is dat de selectie zich zou meten met de besten, maar daarin kwamen de Valken bedrogen uit. Het werd zelfs een veertiende plaats. Een bijna degradatieplek met kans op een teruggang naar de amateurs. Het was echter provinciegenoot TOP uit Oss, die zelfstandig de proflicentie aan de KNVB terug gaf. Een opmerkelijke uitslag aan het einde van het seizoen is de thuisoverwinning op het Hilversumse ’t Gooi dat op dat moment nog meestreed om een promotieplaats. De 5-1 winst kwam tot stand middels drie goals van Maas en twee van Wilbers. De club zal zich in de loop der jaren omhoog werken. In de seizoenen 1957/1958 en 1959/1960 weet De Valk de subtop aan te tikken met een fraaie vierde en een vijfde plek. Op 19 augustus 1957 opent dagblad Het Vrije Volk met een kritisch rapport betreffende het betaaldvoetbal. Vooral bij de tweede divisieclubs staat het water aan de lippen. Zoals hierboven al gemeld kiest Top Oss voor een teruggang naar de amateurs. Van haar banktegoed van 50.000 gulden heeft Top in twee seizoenen de helft al opgesoupeerd.
Aan het eind van het seizoen 1960/1961 was het afgelopen met het betaalde voetbal in Valkenswaard. Met zestien punten uit 34 wedstrijden eindigde de club als laatste in de 2e divisie en ontkwam niet aan de sanering door de KNVB. De laatste profwedstrijd speelt De Valk thuis op 4 juni 1961 tegen Roda Sport eindstand 3-5. Daarin maakte Miel Pijs het laatste doelpunt voor zijn club in het betaalde voetbal. Het bestuur probeerde wanhopig geld binnen te halen en met de nieuwe trainer Oliver Gaspar de selectie een frisse impuls te geven. Helaas konden deze initiatieven de trend niet keren.
In 1961 bestond het team uit Toon Geldens, Theo Smolders, Jan Seuntjens, Fons Maenen, Piet Versteegden, Jan Louwers, Harry Rijkers, Harrie Adriaans, Toon Vereijken, Fons van den Brandt en Miel Pijs.
Clubiconen en Eeuwige Roem
De Valk speelde slechts een marginale rol in de historie van het betaalde voetbal, maar het leverde sommige clubiconen eeuwige roem op. Theo Smolders, landelijk een anonieme speler, maakte twintig jaar deel uit van de selectie. Hij was tijdens het profavontuur de aanvoerder. Een rustige man, die nooit bij conflicten was betrokken en gedurende zijn voetbalcarrière maar één officiële waarschuwing kreeg. In mei 1959 werd Smolders gehuldigd vanwege zijn vijfhonderdste wedstrijd in het eerste elftal. Keeper Cor van den Akker kwam als enige speler van De Valk uit Eindhoven. Hij speelde daar met zijn neven Jo en Frans Tebak bij de gelijknamige club, maar de Belgische gezelligheid in Valkenswaard sprak hem meer aan. Van den Akker was de zoon van een slager, runde een kruidenierszaak op het Gerardusplein in Eindhoven en exploiteerde café De Punt in Elsloo. Uiteindelijk werd hij niet beroemd als doelman, maar als kunstschilder. Als keeper won hij wedstrijden en maakte hij afschuwelijke blunders. Zijn schilderijen hangen nog steeds in diverse musea.
Lees ook: Kleding en benodigdheden Uganda
Miel Pijs is geboren op 22 augustus 1941 te Valkenswaard en is één van de grootste talenten die De Valk in de afgelopen eeuw heeft voortgebracht. De verdediger van origine, die later ook op het middenveld goed uit de voeten kon, bracht het tot international. Technisch begaafd, maar ook spijkerhard. Als jeugdspeler bij De Valk stond hij bekend als een groot talent. Hij zou tot aan zijn twintigste aan de club verbonden blijven. Tijdens het jaarlijkse ir. Otten toernooi van PSV werd Pijs in 1958 verkozen tot beste speler. Het duurde nog ruim twee jaar voordat PSV hem overnam. Pijs begon zijn professionele loopbaan in de tweede divisie. “Op een gegeven moment kreeg ik van een bestuurslid van De Valk een enveloppe met zeshonderd gulden. Het salaris van twee maanden. Miel maakte in november 1965 tijdens het WK-kwalificatieduel uit tegen Zwitserland zijn debuut. De kleine karaktervoetballer bracht het tot acht interlands: “Het Nederlands elftal is voor mij de kroon op mijn loopbaan geweest”, aldus Pijs.”Zonder Oranje was mijn carrière niet geslaagd.
Toen De Valk na zes seizoenen betaald voetbal noodgedwongen terugkeerde naar de amateurs, vertrok Pijs naar PSV. Ir. Otten, president-commissaris bij Philips en beschermheer van De Valk, ‘regelde’ dat PSV een transfersom betaalde van 38.000 gulden (ruim 17.000 euro) waarmee de geelzwarten schuldenvrij bij de amateurs konden starten. Miel Pijs opende vervolgens een sportzaak in Valkenswaard. “Om geen klandizie te verliezen moest ik uitkijken dat er in de winkel niet teveel geel/zwart hing want dan kwam hierover gegarandeerd een boos telefoontje uit de richting van SV Valkenswaard. Daarom ben ik hier nooit trainer geworden, ondanks mijn Oefenmeester diploma.
Het Voetballeven na 1961
Valkenswaard heeft intussen 31 duizend inwoners en slechts een enkeling denkt nog met weemoed terug aan het avontuur in het betaalde voetbal. Er is nu een Valkerijmuseum en de tijden dat de stad ruim honderd sigarenfabrieken telde, is voorgoed voorbij. Daarvoor is het Sigarenmakerij Museum in de plaats gekomen. Met de voetbalclub is het gelukkig goed afgelopen.
tags: #de #valk #voetbal #toernooi #geschiedenis