Basketbal is een sport die vaak geassocieerd wordt met lengte. De dominantie van lange spelers onder de basket is onmiskenbaar, maar de invloed van lengte reikt verder dan alleen rebounds en blockshots. Dit artikel duikt in de complexe relatie tussen lengte, statistieken en succes in basketbal, rekening houdend met de ontwikkelingsfasen van jonge spelers.
De impact van Zuid-Soedan op het internationale basketbaltoneel
Een recent voorbeeld van de opkomst van basketbal in een onverwachte hoek is het nationale team van Zuid-Soedan. Hun kwalificatie voor de Olympische Spelen verraste velen. Hoewel ze in een zware poule met Servië, Puerto Rico en de Verenigde Staten zaten en de kwartfinale niet haalden, was hun prestatie een bron van nationale trots. Bij hun terugkeer in Juba werden de spelers onthaald als helden. De oud-NBA-speler Luol Deng, die een cruciale rol speelde bij de opbouw van het team, werd eveneens geëerd. Dit succesverhaal benadrukt het potentieel van basketbal, ongeacht de geografische locatie, en de inspirerende kracht van sport.
Lengte als een factor in basketbalprestaties
Het is een bekend gegeven dat lengte een voordeel kan zijn in basketbal. Langere spelers hebben vaak een groter bereik, wat hen helpt bij het rebounden, shot-blocking en het scoren over kleinere verdedigers. Maar lengte is niet de enige factor die succes bepaalt. Vaardigheid, strategie, teamwork en mentaliteit spelen ook een cruciale rol.
De groeispurt en motorische ontwikkeling bij jonge sporters
Binnen de sport komen discussies op over de belasting van jonge sporters en vanaf welke leeftijd talenten geselecteerd moeten worden. Inzicht in de groeispurt en de impact hiervan op de ontwikkeling van jonge sporters is hierbij essentieel. De ontwikkeling van een kind kent drie versnelde groeifases. De eerste fase ligt tussen het 1e en 3e jaar, de tweede tussen het 6e en 8e jaar en de derde tussen het 10e en 15e jaar. Vooral in de laatste fase zijn er verschillen tussen jongens en meisjes. Meisjes maken deze groeispurt gemiddeld door tussen hun 10e en 13e, terwijl jongens dit tussen hun 12e en 16e meemaken.
Kalenderleeftijd versus biologische leeftijd
Teams en selecties worden vaak ingedeeld op basis van kalenderleeftijd. Echter, in de leeftijdsfase van 10 tot 15 jaar kunnen de fysieke verschillen enorm zijn, wat de prestaties beïnvloedt. Fysiek sterkere kinderen worden vaak geselecteerd, terwijl laatbloeiers potentieel even goed kunnen zijn. Tijdens deze fase is het belangrijk dat het kind centraal staat.
Lees ook: Basketbal taart versieren
Verandering van motoriek tijdens de groeispurt
Ouders en trainers herkennen vaak veranderingen in de motoriek tijdens deze leeftijdsfase. De versnelde groei en hormonale veranderingen (oestrogeen bij meisjes en testosteron bij jongens) beïnvloeden de neuromusculaire aansturing van de spieren en het lichaamszwaartepunt. Bij meisjes worden de heupen breder, waardoor het zwaartepunt meer naar achteren komt te liggen. Bij jongens worden de schouders breder, waardoor het zwaartepunt meer naar voren komt te liggen. Het brein is ook volop in ontwikkeling, waardoor normale beweegpatronen veranderen en kinderen nieuwe patronen moeten vinden.
Blessures en vroegspecialisatie
De verandering van motoriek kan leiden tot blessures. Vroegspecialisatie, waarbij kinderen zich vroegtijdig op één sport richten, kan ook een rol spelen bij overbelastingsblessures. Kinderen leren specifieke motorische vaardigheden, maar hun oplossingsvermogen wordt beperkt. Blessures ontstaan vaak aan het begin van het seizoen en bij de overgang van veld- naar zaalhockey (en vice versa). Dit komt door een combinatie van excessieve trainingsopbouw/belasting en groei, vooral na rustperiodes zoals vakanties. Het is belangrijk om de belasting geleidelijk op te voeren en rekening te houden met de veranderende lichaamssamenstelling en motoriek van het kind. Zaalhockey legt meer druk op het pees- en bandapparaat en de groeischijven door de korte wendingen, minder sprints en meer start-stop bewegingen.
Trainingsdruk en individuele begeleiding
Kinderen verwerken trainingsdruk op verschillende manieren. Sommigen ervaren druk om te presteren, terwijl anderen moeite hebben om het niveau vast te houden. Er is geen ideale manier om dit te begeleiden.
Het meten van de groeispurt: Age of Peak Heigh Velocity (PHV)
De groeispurt kan geschat worden door de Age of Peak Heigh Velocity (PHV) te meten. Met deze gegevens kan de leeftijd berekend worden waarop de groeispurt waarschijnlijk plaatsvindt, zodat trainingsprogramma’s hierop aangepast kunnen worden. Ondanks de beperkingen is dit een praktische manier om inzicht te krijgen in de groeiontwikkeling van een speler. Het advies is om kinderen binnen -1,5 jaar binnen hun PHV om de 2 maanden te meten tot 1 jaar na de PHV. Daarna is het advies om elke 6 maanden te meten. De P3 fase wordt ook Peak Weight Velocity (PWV) genoemd. In deze fase is er een grotere gewichtstoename door de aanmaak van hormonen, waardoor het lichaamszwaartepunt het meest verandert. De PWV kan gemonitord worden door elke twee maanden na de PHV het lichaamsgewicht te meten gedurende 6 (jongens) tot 12 maanden (meisjes).
Differentiatie op basis van biologische leeftijd
Wanneer de biologische leeftijd en PHV bekend zijn en er grote verschillen zijn in fysieke samenstelling binnen een team, kan overwogen worden om de oefenvormen tijdens een deel van de training in te delen op biologische leeftijd.
Lees ook: Specificaties Wilson Basketbal Maat 6
Motorische vaardigheden en de groeispurt
Sommige onderzoeken suggereren dat kinderen bepaalde motorische vaardigheden beter kunnen ontwikkelen binnen bepaalde leeftijdsfases, ook tijdens de groeispurt. Echter, deze argumentatie is wetenschappelijk niet sterk onderbouwd. Het is wel duidelijk dat periodieke monitoring middels testen een goed beeld geeft van welke motorische vaardigheden verbeteren of verminderen tijdens de groei. Dit geeft helaas geen uitsluitsel over het voorkomen van blessures.
Testprotocollen voor motorische ontwikkeling
Er zijn testprotocollen ontwikkeld om de motorische ontwikkeling middels een volgsysteem in kaart te brengen. Het afnemen van de testen vergt voorbereiding en trainingstijd, maar kan in 60 minuten met een heel team worden gedaan. De frequentie van de testafname (minimaal drie keer per jaar) hangt samen met het motorische leerproces. Uit onderzoek blijkt dat tijdens de groeispurt enkele motorische vaardigheden afnemen, afhankelijk van de sport. Bij hockey is er een afname van sprintsnelheid in de P1 fase en een afname van hockeyvaardigheid (dribbeltest) tijdens de P3 fase. Tijdens de P1 en P3 fase is er ook een toename van overbelastingsblessures en aandoeningen van de groeischijven.
Veelzijdig bewegen en belastingdosering
Vanuit de visie op motorisch leren zijn het ASM model en donorsporten ideaal om kinderen veelzijdig te laten bewegen, vooral vóór de start van de groeispurt. Veelzijdig bewegen is een kernwaarde om kinderen goede bewegers te laten zijn voor nu en in de toekomst. Een ander speerpunt is het doseren van de belasting. Vaak wordt na de zomervakantie veel getraind, maar dit gebeurt vaak eenzijdig en weinig geperiodiseerd, wat kan leiden tot overbelasting. Kinderen tijdens de groeispurt zijn hier gevoeliger voor.
De 'sweet spot' vinden
Het is belangrijk om te zoeken naar de 'sweet spot' van iedere sporter: de ideale trainingsprikkel zonder overbelastingsblessures. Factoren die hierbij een rol spelen zijn frequentie, intensiteit, tijdsduur en het type training/activiteit. Het monitoren van de hartslag kan ook een betrouwbare indicator zijn om overtraining te signaleren.
Praktijkvoorbeeld: Meisjes C-selectieteam
Bij de start van het seizoen van een Meisjes C-selectieteam, vaak in de vierde week van de zomervakantie, is het team vaak nog niet compleet en bevinden de kinderen zich in verschillende fases van de groeispurt (P1, P2 of P3). In deze situatie zijn er weinig herstelmomenten tijdens de training en de week, waardoor een deel van het team overbelast kan raken. Een oplossing is om bij de start van het seizoen de PHV/PWV te bepalen en de kinderen te meten/wegen om te bepalen in welke fase van de groei ze zijn. Het liefst zouden alle groepen in de eerste drie weken gemonitord worden met behulp van een hartslagmeter om te zien hoe ze herstellen.
Lees ook: Marijkesingel Barendrecht basketbal
Warming-up en blessurepreventie
Een goede warming-up is belangrijk, vooral voor kinderen in de groei. Onderzoek toont aan dat een effectieve warming-up bijdraagt aan de motorische ontwikkeling en blessurepreventie. De KNHB heeft in 2015 de hockey warming-up ontwikkeld, met oefenvormen die rekening houden met de groei en motorische vaardigheden.
De rol van de trainer/coach
Om kinderen in de groei goed te begeleiden, moet een trainer/coach van veel markten thuis zijn: groepsdynamica, trainingsmethodieken, tactische kennis, groeigroepen en periodisering. Ervaring met deze doelgroep (11 t/m 16-jarigen) is essentieel. De variabiliteit binnen deze doelgroep is groot, dus een trainer moet uit meerdere vaatjes kunnen tappen.
Betrokkenheid bij de vereniging behouden
Naast het voorkomen van blessures is het belangrijk om deze leeftijdsgroep aan de vereniging verbonden te houden.
De Statistiek Achter Lengte
Statistieken kunnen inzicht geven in de impact van lengte, maar het is belangrijk om verder te kijken dan alleen gemiddelden.
- Reboundpercentage: Langere spelers hebben over het algemeen een hoger reboundpercentage, omdat ze een groter bereik hebben en beter gepositioneerd zijn om rebounds te pakken.
- Blockpercentage: Lengte is een duidelijke troef bij het blokken van schoten. Langere spelers kunnen schoten makkelijker bereiken en hebben een grotere impact op de verdediging.
- Score-efficiëntie rond de basket: Langere spelers scoren vaak efficiënter in de buurt van de basket, omdat ze makkelijker over verdedigers kunnen schieten en dichter bij de basket zijn.
Maar statistieken vertellen niet het hele verhaal. Een kleinere speler met uitzonderlijke snelheid, behendigheid en schotvaardigheid kan net zo effectief zijn als een langere speler.
Het Belang van Allround Vaardigheden
In het moderne basketbal is het steeds belangrijker om allround vaardigheden te bezitten, ongeacht de lengte. Spelers moeten kunnen dribbelen, passen, schieten en verdedigen. Een lange speler die ook goed kan schieten en passen, is waardevoller dan een lange speler die alleen kan rebounden en blocken.
De Mentale Aspecten
Naast fysieke en technische vaardigheden spelen mentale aspecten een cruciale rol in basketbal. Zelfvertrouwen, veerkracht, discipline en teamwork zijn essentieel voor succes. Een kleinere speler met een sterke mentaliteit kan een grotere impact hebben dan een langere speler die mentaal zwak is.