De figuur van Zwarte Piet is in Nederland al decennia lang een onderwerp van discussie. Van een donkere knecht tot een figuur met roetvegen, de transformatie van Zwarte Piet weerspiegelt veranderende maatschappelijke opvattingen over racisme en culturele representatie.
De Oorsprong van Sint en Piet
Hoewel het Sinterklaasfeest zelf al eeuwenoud is, vinden Sint en Piet zoals wij ze kennen hun oorsprong rond 1850. Onderwijzer Jan Schenkman (1806-1863) creëerde in zijn boekje Sint Nicolaas en zijn Knecht de eerste afbeelding van een knecht. Schenkman introduceerde ook de intocht met de stoomboot. De donkere knecht had nog geen naam en droeg een wit-rood pak. Hij leek op een page, een jongetje in opleiding tot schildknaap.
Rond 1859 kreeg de knecht de naam 'Pieter' en werd hij afgebeeld met een pofbroek en een baret. Hij oogde ouder dan het page-jongetje uit 1850. In de beginjaren was de knecht niet per se een kindervriend; hij stopte stoute kinderen in de zak en werd afgebeeld met een roe. Rond 1900 werd de knecht in de volksmond Zwarte Piet genoemd.
De Evolutie van Zwarte Piet door de Jaren Heen
Tot 1930 had Sinterklaas slechts één Zwarte Piet als knecht. Hoewel hij nog steeds een roe had, deelde hij ook snoep uit. Zijn uiterlijk was sober, zonder kroeshaar of oorringen. In 1934, tijdens de eerste officiële intocht van Sinterklaas in Amsterdam, werd hij vergezeld door blanke Spaanse edellieden en zes Zwarte Pieten. Deze knechten waren eigenlijk Surinaamse matrozen die aan de Sint vroegen of ze mee mochten doen met de intocht. Sindsdien heeft Sinterklaas meerdere pieten.
Midden 20e eeuw verdween het boze karakter van Zwarte Piet en werd hij meer een kindervriend. Kinderen angst aanjagen werd niet langer pedagogisch verantwoord geacht. Piet veranderde in een stuntelige, grappige en vrolijke knecht. Hij had nog wel een zak, maar stopte er snoepgoed in plaats van kinderen. Sommige pieten kregen kroeshaar.
Lees ook: Regels en tactieken van de strafcorner
In de jaren 80 veranderden er meer uiterlijke kenmerken. Zwarte Piet werd uitbundiger uitgedost, met gouden oorringen en knalrode lippen. Vanuit de Surinaams-Nederlandse gemeenschap kwam er kritiek op het kinderfeest vanwege de "racistische kenmerken". De gemeenschap begon een actie om Sinterklaas te vieren zonder Zwarte Piet.
Rond 2004 had Sinterklaas vaak honderden Zwarte Pieten, elk met een eigen taak, zoals een Inkooppiet, Magazijnpiet, Inpakpiet, Wegwijspiet en Hoofdpiet. Qua uiterlijk bleef Zwarte Piet hetzelfde: een zwarte huidskleur, kroeshaar, bontgekleurde kleding, gouden oorringen en rode lippen.
De Discussie Rondom Zwarte Piet
Vanaf 2013 laaiden de discussies over het uiterlijk en de rol van Zwarte Piet hoog op. Cabaretier Quinsy Gario werd in 2011 gearresteerd toen hij protesteerde tegen het racistische karakter van Zwarte Piet bij de intocht in Dordrecht. VN-onderzoekster Verene Shepherd noemde Zwarte Piet racistisch.
Tijdens de intocht van Sinterklaas in Amsterdam in 2013 droegen de pieten geen gouden oorringen meer, omdat die zouden verwijzen naar het slavernijverleden. Meer dan twee miljoen mensen lieten via de 'Pietitie' weten dat Zwarte Piet moest blijven zoals hij is.
In 2014 kondigde burgemeester Van der Laan van Amsterdam verdere veranderingen aan. Ongeveer een kwart van de pieten kreeg roetvegen op het ongeschminkte gezicht. Zijn onderdanige karakter veranderde; hij werd meer de 'CEO' van Sinterklaas. Tijdens de landelijke intocht van Sinterklaas in Gouda werden Stroopwafel- en Kaaspieten ingezet.
Lees ook: Voetbal: Regels en Formatie
Het VN-comité voor de Uitbanning van Rassendiscriminatie vond in 2015 dat de Nederlandse regering ervoor moest zorgen dat Zwarte Piet veranderde. Het comité schreef in een rapport dat het feit dat een traditie diep geworteld is, discriminatie en het gebruik van stereotypen niet kan rechtvaardigen.
Bij de landelijke intocht in Meppel in 2015 waren de meeste pieten traditioneel zwart, sommigen met roetvegen. Tientallen demonstranten waren naar de Drentse stad afgereisd om te demonstreren.
In 2016 schreven ruim honderd bekende Nederlanders een open brief aan de omroep NTR, waarin ze vroegen om afscheid te nemen van Zwarte Piet in het Sinterklaasjournaal. De NTR vroeg om geduld en zei dat de verandering van Zwarte Piet al een jaar of tien bezig was. De Kinderombudsman vond dat Zwarte Piet moest veranderen, omdat de figuur kan bijdragen aan pesten, uitsluiting of discriminatie.
Bij de landelijke Sinterklaasintocht in Maassluis in 2016 werden vooral donkerbruine en Zwarte Pieten ingezet.
Alternatieve Interpretaties en Reacties
De discussie rondom Zwarte Piet heeft geleid tot verschillende reacties en initiatieven. Zo richtte Gimo Baram (43), een voormalig medewerker van de PVV, de partij 'Zwarte Piet is Zwart' op, uit vrees voor de teloorgang van de Nederlandse identiteit.
Lees ook: Unieke hockey verjaardagsversiering
Sommige sociale media hebben maatregelen genomen om racistische uitingen rondom Zwarte Piet te weren. Dit leidde tot zowel bijval als kritiek. Voorstanders benadrukken dat racisme geen vrijheid van meningsuiting is, terwijl critici vrezen voor een aantasting van de vrijheid van meningsuiting.
Zwarte Piet en Sport
De Zwarte Piet discussie heeft ook zijn weerslag op de sportwereld. Zo verscheen Sinterklaas in 2018 onverwachts bij een voetbaltraining van Kickers en Mini’s, vergezeld door Zwarte Pieten. Tijdens de training werden er pepernoten uitgedeeld en mochten de kinderen een penalty nemen.
Incidenten en Racisme in de Sportwereld
Helaas zijn er ook incidenten geweest waarbij racisme een rol speelde in de sportwereld. In 2017 eindigde de degradatiekraker tussen de hockeysters van Groningen en Pinoké (1-1) in een rel. Twee donkere speelsters van Pinoké werden in de slotfase van de wedstrijd bij elk balcontact begeleid door apengeluiden. Hoewel Groningen een intern onderzoek instelde, werden er geen daders gevonden.
Laura Marell, een van de speelsters die het slachtoffer werd van de apengeluiden, gaf aan dat ze het incident als zeer heftig heeft ervaren. Ook Marjolein Ceulen, de andere speelster, hoorde apengeluiden. Ondanks het feit dat andere betrokkenen geen apengeluiden hebben gehoord, staat de wedstrijd voor Marell en Ceulen te boek als het dieptepunt van hun hockeycarrière.
Scheidsrechters en Respect in de Sport
Naast de discussie rondom Zwarte Piet en racisme in de sport, is er ook aandacht voor het respect voor scheidsrechters. Scheidsrechter Jonas van 't Hek benadrukt dat fluiten onderdeel is van het verenigingsleven en dat scheidsrechters meer aandacht en waardering verdienen. Hij pleit ervoor dat het elke week 'Week van de Scheidsrechter' zou moeten zijn.
tags: #zwarte #piet #hockey #afbeelding