GVAV en de KNVB Beker van 1934: Een Terugblik op Gronings Voetbalsucces

Groningen heeft een rijke sporttraditie, en hoewel schaatsen vaak geassocieerd wordt met Friesland, was de eerste Nederlandse wereldkampioen schaatsen, Jaap Eden, een geboren Groninger. Zo is het ook met voetbal. Hoewel men bij een voetbalbolwerk wellicht aan Rotterdam met De Kuip of Amsterdam met het Olympisch Stadion denkt, hoort Groningen met het Oosterpark Stadion zeker in dit rijtje thuis. Clubs als Be Quick, Velocitas, Oosterpark en GVAV boezemden menig westerse voetbalclub ontzag in.

De Opkomst van GVAV-Rapiditas

GVAV (Groninger Voetbal en Atletiek Vereniging) werd opgericht in 1915. Twee jaar later werd de vereniging samengevoegd met atletiekvereniging Rapiditas, waardoor op 26 januari 1921 de naam GVAV-Rapiditas ontstond. In die tijd was het lidmaatschap alleen voor mannen, wat niet ongebruikelijk was. Vrouwen debuteerden bijvoorbeeld pas in 1928 op de Olympische Spelen in Amsterdam.

De nieuwe vereniging bestond uit verschillende afdelingen, waaronder atletiek, boksen, gymnastiek, voetbal en zwemmen. Er werd zelfs enige tijd rugby gespeeld. In al deze sporten werden successen behaald, waardoor GVAV-Rapiditas een bekende naam werd in Nederland. De voetbalresultaten bleven aanvankelijk achter, maar in het seizoen 1925/1926 promoveerden de Groningers naar de hoogste landelijke klasse.

De Jaren Voor de KNVB Beker

In de jaren die volgden, schoof GVAV steeds verder op naar de top van de Noordelijke regio. De concurrentie was echter groot en de kwaliteit hoog. Tot aan de Tweede Wereldoorlog werd het kampioenschap vaak nipt gewonnen door Velocitas, Be Quick of Achilles uit Assen.

Een opmerkelijke gebeurtenis was de breuk van Otto Bonsema, een zesvoudig international en Velocitas-man in hart en nieren, met zijn club in 1937 na een conflict. De KNVB beschuldigde Velocitas van ongeoorloofde betalingen, namelijk vergoedingen van twee gulden vijftig voor verre uitwedstrijden. Dit was volgens de bond in strijd met de amateurbepalingen. Het bestuur werd gedwongen op te stappen, en de topspelers van Velocitas toonden zich solidair. Dit werd echter niet geaccepteerd door het nieuwe bestuur, waardoor spelers massaal bedankten als lid van Velo. Een deel van hen ging met Otto Bonsema mee naar GVAV, destijds een club die nog niet echt meetelde in de stad. Met de komst van Bonsema en zijn team veranderde dit snel.

Lees ook: Code Scheidsrechter Volleybal

Velocitas' Bekerwinst in 1934: Een Historisch Moment voor Groningen

Ondanks dat GVAV zelf de KNVB Beker in 1934 niet won, is het belangrijk om de context van die tijd te schetsen. Historisch gezien was Be Quick de belangrijkste club, met één landstitel op haar naam (1920). Echter, in 1934 was het Velocitas die de KNVB beker won. Velocitas was de volkse tegenhanger van het elitaire Be Quick, en de derby's tussen beide clubs waren beladen.

Het grootste succes van Velocitas (ofwel Velo) vond plaats op 23 juni 1934 in Utrecht, waar de KNVB-beker werd gewonnen van Feyenoord, met de toenmalige Oranjehelden Van Male, Van Heel en Paauwe. Het waren de hoogtijdagen van Otto Bonsema en Eppie Meulema, die samen een gevaarlijke linkervleugel vormden. Velocitas is nog steeds de enige noordelijke bekerwinnaar tot 2009, toen SC Heerenveen de beker won. In 2015 volgde FC Groningen.

De club, opgericht in 1897, versloeg in de finale het machtige Feijenoord met 3-2, na een 2-0 achterstand. De finale werd gespeeld in Utrecht op het veld van UVV. Een dag na de finale kwam Velocitas alweer in actie op de Esserberg voor een wedstrijd in de kampioenscompetitie tegen Willem II.

GVAV's Noordelijk Kampioenschap in 1940

In 1940 was het eindelijk zover: GVAV behaalde het Noordelijk kampioenschap voetbal. Nadat op 28 april 1940 GVAV en op 5 mei Feijenoord en Juliana kampioen waren geworden in hun regio, stelde de KNVB voor om op zondag 19 mei de wedstrijd Feijenoord-GVAV te spelen. Echter, op 10 mei 1940 viel het Duitse leger Nederland binnen. Op 15 mei capituleerde de Nederlandse regering.

Het land begon voorzichtig weer het normale leven op te pakken, en ook aan voetballen te denken. In eerste instantie leek het er niet op dat er nog om het kampioenschap van Nederland zou worden gespeeld, mede door de reisproblemen. Uiteindelijk werd op 15 juni toch begonnen met de kampioenscompetitie. Feijenoord werd op de allerlaatste speeldag op 18 augustus kampioen van Nederland 1939-1940 door met 2-0 van Heracles te winnen. Omdat er echter een noodcompetitie was ingesteld, was het landskampioenschap niet officieel maar slechts officieus, en werd de gouden kampioensmedaille niet uitgereikt.

Lees ook: Wanneer pakt Feyenoord de titel?

GVAV in het Betaald Voetbal

Na de oorlog speelde GVAV een belangrijke rol in de ontwikkeling van het betaald voetbal in Groningen. Jan Hekman, bestuurslid van GVAV, wordt beschouwd als de grondlegger van het eredivisievoetbal in de stad. Met zijn ambities en autoritaire trekken leidde Hekman GVAV door de woelige periode waarin het Nederlandse voetbal verdeeld was over wel of geen betaald voetbal.

In 1954, toen de Limburgse zakenman Egidius Joosten de Nederlandse Beroeps Voetbal Bond (NBVB) oprichtte, zette Hekman de KNVB met de rug tegen de muur. Hekman riep de spelers van GVAV op om niet over te lopen naar de NBVB. Hij stelde dat amateurvoetbal prettiger was dan betaald voetbal, omdat je jezelf dan niet aan een club verkocht. Echter, dit bleken slechts woorden voor de bühne.

In november 1954 kwam er een overeenkomst tussen de KNVB en de NBVB, en kon het profavontuur ook voor GVAV beginnen. De openingswedstrijd in het Oosterpark was tegen Rapid JC. Voor dertienduizend toeschouwers was de start van GVAV geweldig. Piet de Koe scoorde het eerste semiprofessionele doelpunt voor GVAV. Het eindresultaat van het eerste volledige profseizoen 1954/1955 was een vierde plaats voor de selectie.

GVAV promoveerde in 1955/1956 naar de eredivisie en was de topploeg van de stad. Grote clubs reisden met angst en beven naar Groningen. Met karakteristieke spelers zoals doelman Otto Roffel, Bram van der Hoeven, Henk Drewes en de lokale held Piet Fransen, samen met Rikkert La Crois en de rechtervleugel met Pier Alma en Henny Weering, kon GVAV goed uitpakken. Stadion Oosterpark was het voetbalbolwerk van het noorden.

In het seizoen 1957/1958 moest GVAV een stapje terug doen, maar na twee jaar op 1e divisie niveau vocht de ploeg zich in 1959/1960 terug en bleef het tien jaar op het hoogste voetbalplatform spelen. In 1963 werd de Stichting Betaald Voetbal GVAV opgericht, en vier jaar later scheidde de professionele tak zich af van de moedervereniging.

Lees ook: Complete gids voor Duits voetbal kijken

Gedenkwaardige Momenten en Spelers

GVAV kende vele gedenkwaardige momenten en spelers. In de openingswedstrijd van het seizoen 1963-1964 won GVAV thuis met 3-0 van Feyenoord, met twee doelpunten van Klaas Nuninga en een doelpunt van Martin Koeman.

Een andere gedenkwaardige zondag was 15 november 1964, toen GVAV het Amsterdamse Ajax ontmoette. Ajax had enkele maanden eerder Klaas Nuninga voor een recordbedrag uit het Oosterpark weggeplukt. In deze wedstrijd debuteerde Johan Cruijff in het eerste elftal van Ajax. GVAV won met 3-1 door doelpunten van Piet Fransen, Gerrit van Tilburg en Albert Alma.

Tonny van Leeuwen, die in 1963 naar GVAV verhuisde, werd direct een basisspeler en een vaste doelman van Jong Oranje. Hij stond bekend als een onverschrokken doelman.

Piet Fransen en Bé Kuiper, twee van de beste spelers van Velocitas, gingen in 1960 naar GVAV.

Het Einde van een Tijdperk en de Herinnering aan de Holdert-Beker

Velocitas bleef tot 2009 de enige noordelijke voetbalclub die ooit de beker won. Daarna volgden sc Heerenveen (2009) en FC Groningen (2015). In 1944 werd de laatste wisselbeker van het toernooi uitgereikt aan Willem II, die de prijs weer retourneerde aan de KNVB. Sindsdien is deze beker kwijt, en werd in 1948 een nieuwe trofee uitgereikt: de dennenappel, de prijs die tegenwoordig nog steeds wordt uitgereikt aan de bekerwinnaar.

In 2022 ontving Velocitas een replica van de Holdert-beker, een initiatief van DSV Concordia uit Delft. De replica werd uitgereikt aan alle verenigingen die de Holdert-beker ooit hebben gewonnen.

tags: #groninger #voetbalclub #knvb #beker #1934