De strafschop: een moment van intense spanning, waarin de schutter en de keeper lijnrecht tegenover elkaar staan. Het is een duel van wilskracht, techniek en psychologie, waarin elke beweging, elke blik en elke beslissing van cruciaal belang kan zijn. Maar waarom duiken keepers eigenlijk bij een penalty? En welke factoren beïnvloeden hun keuze voor een bepaalde hoek?
De spelregels en de keeper: een veranderende dynamiek
De internationale spelregelwijzigingen van de IFAB hebben de dynamiek tussen de schutter en de keeper verder veranderd. Keepers hebben nu minder ruimte om de penaltynemers af te leiden. Onsportief gedrag wordt aangepakt, en vertragende of intimiderende acties zijn niet langer toegestaan.
Hans Olde Olthof van de KNVB benadrukt dat de focus ligt op het aanpakken van extremen, zoals keepers die lang bij de bal blijven staan of langzaam hun positie innemen. De UEFA heeft ook een aanscherping doorgevoerd, waarbij niet langer elke handsbal die tot een penalty leidt automatisch een gele kaart oplevert.
De doellijn: een regel die nooit echt werd nageleefd
Al decennia is de regel dat de keeper op de doellijn moet staan op het moment dat de schutter de bal raakt. Aanvankelijk moest de keeper zelfs compleet stilstaan, maar sinds 1997 is horizontale beweging toegestaan. Naar voren bewegen is echter verboden, omdat dit de hoek voor de schutter verkleint.
In de praktijk werd deze regel echter zelden nageleefd. Keepers sprongen vaak een beetje naar voren, of namen zelfs enkele passen naar voren. Scheidsrechters vonden het lastig om te bepalen wanneer dit te ver was, en fluiten gebeurde dan ook nauwelijks.
Lees ook: Waarom draagt PSV rouwbanden? Een uitgebreide uitleg.
De VAR als spelbreker
De komst van de videoscheidsrechter (VAR) heeft de handhaving van de doellijnregel veranderd. De VAR kan met zijn camera's nauwkeurig vaststellen of een keeper over de lijn staat. Om deze reden is de regel aangepast: de keeper moet minimaal een deel van een voet op of boven de doellijn hebben tot het moment dat de schutter de bal raakt.
Deze nieuwe regel heeft geleid tot controverses, met name op het WK voor vrouwen. Gemiste strafschoppen werden overgenomen omdat keepers met beide voeten voor de lijn stonden. De Premier League kondigde zelfs aan de nieuwe regel niet te hanteren, maar draaide later bij.
Het effect van de nieuwe regel op keepers
De nieuwe regelgeving heeft invloed op de keepers. Hoewel ze theoretisch gezien nu een stapje naar voren mogen doen, zolang een deel van een voet contact houdt met de lijn, is het verkleinen van de hoek zoals voorheen niet meer mogelijk. Dit lijkt een nadeel, maar onderzoek naar het effect van het naar voren komen van keepers is schaars.
Benjamin Noël, een Duitse onderzoeker, vermoedt dat het voordeel van het naar voren komen groter is dan het nadeel van de kortere reactietijd. Keepers zullen hun strafschoproutine moeten aanpassen en mogelijk later of horizontaler moeten springen. Harm Zeinstra, voormalig keeper en voetbalconsultant, verwacht dat keepers hierdoor tijd tekort kunnen komen om de hoek te bereiken.
Meer of minder doelpunten uit strafschoppen?
Het is nog onduidelijk of de nieuwe regelgeving zal leiden tot meer of minder doelpunten uit strafschoppen. Het scoringspercentage ligt momenteel rond de 75 procent. Noël benadrukt dat de meeste strafschoppen worden gemist doordat de schutter niet goed presteert, en niet doordat de keeper goed redt.
Lees ook: Strategie en realtime feedback met koptelefoons in hockey
Psychologische factoren bij het nemen van een penalty
Het nemen van een penalty is een stressvolle situatie, waarbij psychologische factoren een grote rol spelen. Onderzoek heeft aangetoond dat spelers met minder ervaring meer beroep doen op hun linker hersenhelft en zich minder onder druk gezet voelen. Spelers die angstig zijn om te trappen, vertonen hersenactiviteit in andere gebieden, wat wijst op meer 'denken' en focus op de langetermijngevolgen van een misser.
Tips voor de optimale penaltyroutine
Er zijn verschillende tips om de scoringskans bij een penalty te maximaliseren:
- Probeer nergens aan te denken en focus niet op de gevolgen van de trap.
- Kies zelfverzekerd een hoek en wijk daar niet meer van af.
- Leg de bal neer en loop achteruit, maar draai je nooit met de rug naar de keeper.
- Kijk niet teveel naar de keeper en concentreer je op de penalty.
- Pauzeer na het fluitje van de scheidsrechter en neem de penalty niet te snel.
- Concentreer je op het raken van de bal en probeer deze hoog in het doel af te werken.
De rol van de keeper: kleur uitrusting en positie
Keepers kunnen ook een factor zijn bij het moeilijker maken van de penalty voor de tegenstander. Onderzoek heeft aangetoond dat de minste doelpunten worden gescoord tegen keepers in het rood (54%) of geel (69%). Ook blijkt dat 15% van de penalty's door het midden wordt getrapt, terwijl slechts 2% van de doelmannen in het midden blijft staan.
Strafschoppen: geen loterij, maar wel complex
Strafschoppenseries zijn geen loterij, maar vereisen wel training en voorbereiding. Benjamin Noël vergelijkt het met een leeuw in de savanne: oefening baart kunst, maar er kunnen altijd onverwachte factoren meespelen.
Stellingen over strafschoppen
Noël bespreekt enkele stellingen over strafschoppen:
Lees ook: De betekenis achter de naam 3x3
- Je moet hoog schieten, dan zit-ie altijd: In theorie waar, maar in de praktijk moeilijk, omdat de bal dan vaker naast of over het doel gaat.
- De keeper moet de aandacht van de schutter trekken: Gek gedrag kan rationeel zijn, omdat het de schutter afleidt en de kans op een onzuivere strafschop vergroot.
- De schutter moet niet letten op de keeper: Moeilijk, omdat het juist de aandacht op de keeper vestigt. Routines kunnen helpen, maar zijn niet empirisch bewezen.
- Moet de schutter blijven kijken tot de keeper een hoek kiest? Succesvol, maar keepers kunnen anticiperen en wachten met het kiezen van een hoek.
- De keeper moet zo lang mogelijk wachten: Niet in absolute zin waar, omdat het afhangt van de situatie en de eigenschappen van de keeper.
- Blijf ook eens in het midden staan: Keepers doen dit niet graag, omdat het lijkt alsof ze geen moeite doen, maar het kan verrassend effectief zijn.
- Krijg je de keus, begin dan met schieten: De ploeg die als eerste schiet, wint in 60 procent van de gevallen, maar hierover is discussie.