Regelmatig observeren we voetballers die tijdens wedstrijden hun hand voor de mond houden wanneer ze met elkaar spreken. Dit fenomeen, dat inmiddels tot de voetbalfolklore behoort, roept vragen op. Wat bespreken ze eigenlijk, en waarom is deze manier van communiceren zo populair geworden? Dit artikel duikt in de redenen achter dit gedrag, de invloed van sociale media en camera's, en de mogelijke consequenties.
De opkomst van het achter de hand praten
Het achter de hand praten is niet nieuw, maar het is de afgelopen jaren wel steeds meer gemeengoed geworden. Waar dit in 2010 nog niet het geval was, zien we nu van Lionel Messi en Cristiano Ronaldo tot aan spelers in de Eredivisie, dat het achter de hand praten op het veld inmiddels gemeengoed is geworden. Een belangrijke factor in de opkomst van dit fenomeen is de toename van het aantal camera's rondom het veld. Bij Premier League-wedstrijden zijn er bijvoorbeeld minstens dertig camera's aanwezig. Dit betekent dat elk overleg of onderonsje in een close-up in beeld kan komen.
In 2010 schakelde de NOS liplezers in om gesprekken op het veld te ontcijferen. Dit gebeurde nadat Robin van Persie tijdens een WK-wedstrijd tegen Slowakije bondscoach Bert van Marwijk iets toebijtend had toegefluisterd. De onduidelijkheid over wat er precies gezegd werd, leidde tot speculaties en de inzet van liplezers. Sindsdien is het afgedekt spreken steeds vaker voorgekomen, wat een geheimzinnige sfeer teweegbrengt.
De invloed van sociale media
De opkomst van sociale media heeft ook een belangrijke rol gespeeld in de populariteit van het achter de hand praten. Spelers zijn zich er steeds meer van bewust dat ze constant in de gaten worden gehouden en dat hun gesprekken geanalyseerd kunnen worden. Prof.dr. Jacco van Sterkenburg, bijzonder hoogleraar bij de Erasmus School of History, Culture and Communication (ESHCC), stelt dat de opkomst van sociale media bijdraagt aan het feit dat spelers nóg beter weten dat ze onder een vergrootglas liggen en dat mensen met ze meekijken.
Door hun mond te bedekken, kunnen spelers een zekere controle over hun imago behouden door te voorkomen dat hun woorden verkeerd worden geïnterpreteerd of onnauwkeurig in de media worden doorgegeven. Het is aannemelijk dat het achter de hand praten beïnvloed wordt door social media. Het is duidelijk dat de hand voor de mond kan voorkomen dat beledigende opmerkingen of het strijdplan op sociale media verschijnen.
Lees ook: Waarom draagt PSV rouwbanden? Een uitgebreide uitleg.
Redenen voor het achter de hand praten
Er zijn verschillende redenen waarom voetballers ervoor kiezen om met hun hand voor de mond te praten. Een van de belangrijkste redenen is de angst om bespioneerd te worden door de tegenstander. Sommige teams huren zelfs specialisten op het gebied van liplezen in in een poging een concurrentievoordeel te behalen.
Daarnaast kan het achter de hand praten te maken hebben met sportregels. Door hun mond te bedekken, voorkomen voetballers dat ze op heterdaad worden betrapt en verkleinen ze zo het risico op straf. Het is ook essentieel om dat te begrijpen communicatie in het voetbal gaat veel verder dan de woorden en zinnen die door spelers worden gesproken. Lichaamstaal, gebaren en gezichtsuitdrukkingen spelen een cruciale rol bij het overbrengen van informatie, gevoelens en intenties op het terrein.
Bart Vriends, verdediger van Sparta, denkt dat niet alleen de angst voor de camera's, maar ook kopieergedrag en gewenning een rol spelen. In de voetbalwereld worden de handelingen van sterspelers nu eenmaal vaak gemeengoed. Hij vermoedt dat spelers het erover hebben over een teamgenoot die alles alleen doet of alle ballen inlevert, of over de trainer die staat te blèren langs de kant.
Voorbeelden van onthullingen door liplezers
Liplezers hebben in het verleden al voor de nodige onthullingen gezorgd. Zo ontketende Paris Saint-Germain-aanvaller Kylian Mbappé in september vorig jaar een mediastorm nadat hij collega-ster Neymar weinig eerbiedig voor „clochard” had versleten na een wissel. Het moge duidelijk zijn: alle verbale uitingen van topspelers op het veld worden, mits zichtbaar, opgepikt en uitgebreid geanalyseerd.
Een ander voorbeeld is het gesprek tussen Pepe en Lionel Messi tijdens een Clásico in 2014. Bij een tussenstand van 3-3 zei Pepe: "Jij doet het altijd in je broek voor mij." Messi, die dan al twee keer heeft gescoord, reageerde gevat: "Hoe bedoel je? Ik scoor altijd tegen jullie en dan sta jij steeds op de foto." Vijf minuten later zette Messi zijn handtekening onder de winnende 4-3.
Lees ook: Strategie en realtime feedback met koptelefoons in hockey
Kritiek en mogelijke sancties
Clarence Seedorf heeft zich kritisch uitgesproken over het achter de hand praten. Hij wil dat voetballers die met de hand voor hun mond praten, worden bestraft. In de strijd tegen racisme wil de voormalig Oranje-international meer transparantie op en rond de voetbalvelden. Seedorf vroeg zich tijdens een online hoorzitting van de Europese Raad over racisme op de sportvelden af wat spelers te verbergen hebben. "We hebben het over sport. Dus waarom zou ik mijn mond bedekken als ik iets tegen mijn tegenstander moet zeggen?"
Seedorf stelt voor om het voortaan te verbieden om op het veld met de hand voor de mond te praten. "En als je dat toch doet, moet er een sanctie komen. Is het je ooit opgevallen dat spelers tijdens voetbalwedstrijden de neiging hebben hun mond te bedekken als ze met elkaar praten? Deze communicatiemethode intrigeert toeschouwers vaak en roept verschillende vragen op." Hij pleit voor een gele kaart als sanctie, omdat dit soort gedrag vermeden moet worden.
De complexiteit van liplezen
Het is belangrijk om te realiseren dat liplezen geen exacte wetenschap is. Logopedist Esther van Rems-Dijkstra benadrukt dat het een misverstand is dat je lippen letterlijk kunt lezen. "Een scheldwoord is nog wel makkelijk te herkennen, net als medeklinkers. Bij klinkers wordt het al lastiger en het verschil tussen een B of P en S of Z is nagenoeg niet waarneembaar." Bij liplezen zijn andere zaken daardoor net zo belangrijk. Zoals lichaamshouding, gezichtsuitdrukking en in het bijzonder de context waarin iets wordt gezegd.
De rol van racisme
Het achter de hand praten kwam vorig jaar onder een vergrootglas te liggen toen Slavia Praag-verdediger Ondrej Kudela zijn tegenstander, Glen Kamara van het Schotse Rangers, racistisch bejegende tijdens een Europa Leaguewedstrijd. Kudela werd voor tien wedstrijden geschorst door UEFA. Van Sterkenburg zou meer zicht willen hebben op hoe frequent racistische uitingen bij het achter de hand praten voorkomen en noemt het voorbeeld van Kamara „reden genoeg om hier serieus naar te kijken”.
Alternatieve verklaringen
Hoewel de angst voor camera's en liplezers een belangrijke rol speelt, zijn er ook andere verklaringen voor het achter de hand praten. Communicatieadviseur Phil Hall suggereert dat voetballers op het veld vaak met de hand voor de mond praten om beter verstaanbaar te zijn in een rumoerig stadion. Bart Vriends noemt deze theorie echter flauwekul. Hij stelt dat je elkaar prima kunt verstaan binnen een afstand van één of twee meter in een vol stadion. Bovendien bedekken spelers in lege stadions nog steeds vaak hun mond als ze praten.
Lees ook: De betekenis achter de naam 3x3