Volleybal is een sport die sinds 1964 op het programma van de Olympische Spelen staat, zowel voor mannen als vrouwen. Het is een sport die wereldwijd beoefend wordt en een rijke geschiedenis kent, zeker ook in Nederland. Dit artikel belicht de geschiedenis van het volleybal op de Olympische Spelen, met bijzondere aandacht voor de prestaties van het Nederlandse team.
De Vroege Geschiedenis van de Olympische Spelen
De eerste edities van de Olympische Spelen werden gehouden tijdens de oudheid. De eerste Olympische Spelen werden gehouden in 776 voor Christus. Het ging hier alleen om een hardloopwedstrijd van 190 meter. De Spelen werden gehouden ter ere van de god Zeus. De Olympische Spelen dankt haar naam aan het feit dat het in de stad Olympia werd gehouden. Vrouwen mochten het evenement niet bezoeken en ook niet meedoen. Vanaf de zesde eeuw voor Christus organiseerden de vrouwen een eigen variant ter ere van de vrouw van Zeus, Hera.
Vanaf de 5de eeuw voor Christus ging de ontwikkeling van de Olympische Spelen hard. Er kwamen veel sporten bij zoals boksen, vijfkamp en paardenrennen. Ook kwamen er uit andere Griekse steden massaal sporters om een lauwerkrans te verdienen. In de tweede eeuw voor Christus werd Griekenland veroverd door de Romeinen. De eerste tijd gingen de spelen nog gewoon door, maar in 393 na Christus werd er toch door keizer Theodosius I een einde aan gemaakt. Hij zag het als Christen namelijk als een heidense traditie. Pas in 1896 werden er weer Olympische Spelen gehouden.
Vanaf 1896 worden de spelen iedere 4 jaar in een ander land gehouden. Vanaf 1924 is hier ook de Olympische Winterspelen bij gekomen. Er is nu iedere 4 jaar een Olympische Winterspelen en een Olympische Zomerspelen. Er is zijn dus om de twee jaar Olympische Spelen. Er zijn geen sporten die zowel op de Zomer als de Winterspelen voorkomen.
De Lange Mannen: Succes in de Jaren '90
In de succesvolle jaren '90 van de vorige eeuw streden Nederland en grootmacht Italië om de heerschappij in wereld- en Europese kampioenschappen. Oranje verloor drie finales op rij, in 1993 op het EK, in 1994 op het WK en in 1995 op het EK. Het gouden jaar 1996 bracht de omslag, in dat jaar werd Italië in de finale van de FIVB World League voor het eerst in een grote eindstrijd verslagen. In een volgepakt Ahoy Rotterdam won Nederland met 3-2. Dit was de enige winst in dit mondiale toernooi. Naast de twee podiumplekken in '93 en '95 op het EK kenden de Lange Mannen hun grootste succes op het Europees toernooi in 1997. In Eindhoven werd het voormalige Joegoslavië in de finale met 3-1 verslagen. Het is de enige Europese titel tot op heden voor de Nederlandse volleybalmannen. In totaal werden er vijf podiumplekken gescoord. Op wereldkampioenschappen wisten de Nederlandse mannen een keer door te dringen tot de finale, zoals eerder gememoreerd werd die in 1994 verloren van Italië. In 2018 eindigde Nederland op een achtste plaats nadat Oranje op drie eindtoernooien niet van de partij was.
Lees ook: Volleybal: Alles over winnen
De winst van Oranje in vijf sets tegen Italië werd door de Nederlandse televisiekijkers verkozen tot 'Sportmoment van de Eeuw'. In 2020 werd de wedstrijd door luisteraars van NPO Radio 1 tevens verkozen tot de Mooiste Wedstrijd Ooit. Dit was niet het enige succes op de Olympische Spelen, vier jaar eerder in Barcelona won Oranje de zilveren medaille.
De route van de volleyballers naar de top van de Olympus maakte de ploeg zeer populair. Vijf maal werden de Lange Mannen uitgeroepen tot Sportploeg van het jaar, waaronder in 1996. De Nederlandse selectie bestond uit: Peter Blangé, Bas van de Goor, Mike van de Goor, Guido Görtzen, Rob Grabert, Henk-Jan Held, Misha Latuhihin, Olof van der Meulen, Jan Posthuma, Brecht Rodenburg, Richard Schuil, Ron Zwerver.
De Olympische Spelen van Tokio 1964: Het Debuut van Volleybal
De Olympische Spelen van 1964 in Tokio markeerden een belangrijk moment in de geschiedenis van het volleybal. Voor het eerst stond de sport op het olympische programma, zowel voor mannen als vrouwen. Het was 13 oktober 1964, 11.17 uur. De Nederlandse volleyballers beginnen aan hun olympische avontuur in Tokio. Het is voor het eerst dat volleybal op het olympische programma staat. Het was echter bijna niet doorgegaan voor de mannen. Na een 3-2 overwinning op Italië gaf de FIVB en het IOC Nederland toestemming om naar de Olympische Spelen te gaan, maar het NOC twijfelde aan het niveau van de lange mannen en stelde een extra kwalificatietoernooi in. Het conflict tussen het NOC en de NeVoBo kreeg volop aandacht van de landelijke media. In een bomvolle sporthal te Hengelo schreeuwde het publiek voortdurend 'Tokio' tijdens de finale van het West-Europees kampioenschap, dat als meetpunt was ingesteld. Oranje won met 3-1 van Frankrijk en plaatste zich voor de Olympische Spelen.
Bondscoach Henk Blok had voor de eerste keer in de geschiedenis een trainingskamp ingesteld voor de selectie. Men wist dat het niet opgewassen was tegen de Oost-Europese ploegen, maar zette in op een plaats bij de eerste zes. Zowel de bond als aanvoerder Rob Groenhuijzen sprak die verwachting uit richting de media. Het toernooi ging echter teleurstellend van start tegen de onbekende Amerikanen (0-3 nederlaag). Nederland verloor zoals verwacht van de Oost-Europese landen en won uiteindelijk alleen van Brazilië en Zuid-Korea.
Naast de Oranje volleybalmannen was er ook een Nederlandse scheidsrechter actief in Tokio. Piet Moerman was destijds één van de beste scheidsrechters en floot maar liefst zeven wedstrijden op de Olympische Spelen. De inmiddels 100-jarige Moerman kreeg eerder dit jaar het erelidmaatschap van de Nevobo, mede vanwege dit wapenfeit en zijn inzet voor de volleybalbond. Bij de mannen ging het eerste volleybalgoud naar de Sovjet-Unie; bij de vrouwen ging de eindzege naar gastland Japan.
Lees ook: Alles over zand sokken en volleybal
De Nederlandse Vrouwen: Van Trage Start tot Rio 2016
Hoewel de Olympische Spelen al in 1896 begonnen, duurde het even voordat vrouwen een prominente rol gingen spelen. Bij de eerste Spelen in Athene mochten vrouwen zelfs helemaal niet meedoen. In de loop der jaren veranderde dit geleidelijk, en steeds meer sporten werden opengesteld voor vrouwelijke deelnemers. Boksen was in 2012 de laatste sport die vrouwen toeliet. Deze ontwikkeling weerspiegelt de veranderende maatschappelijke positie van vrouwen in de afgelopen eeuw. Nederland had in 1920 de eerste vrouwelijke deelnemer aan de Olympische Spelen. Rie Beisenherz was de eerste Nederlandse vrouw die aan de Olympische Spelen deelnam, precies honderd jaar geleden.
Volleybal werd in 1964 geïntroduceerd op de Olympische Spelen in Tokio, zowel voor mannen als vrouwen. Het Nederlandse mannenteam was erbij, maar het zou nog tot 1992 duren voordat een Nederlands vrouwenvolleybalteam aan de Spelen zou deelnemen.
In 1992 was het dan eindelijk zover: de Nederlandse vrouwenvolleybalploeg maakte haar opwachting op de Olympische Spelen in Barcelona. Het team behaalde een verdienstelijke zesde plaats, een prestatie om trots op te zijn bij hun eerste deelname. Vier jaar later, in Atlanta 1996, wisten de Oranje dames hun prestatie van Barcelona te verbeteren.
Na een afwezigheid van enkele jaren op de Olympische Spelen, keerde het Nederlandse vrouwenvolleybalteam in 2016 terug op het olympische toneel in Rio de Janeiro. Onder leiding van bondscoach Giovanni Guidetti behaalden de Oranje dames hun beste olympische resultaat tot nu toe: een vierde plaats. Hoewel ze net naast de medailles grepen, was het een prestatie van formaat en een bewijs van de groei en professionalisering van het Nederlandse vrouwenvolleybal.
Andere Internationale Successen van de Vrouwen
Naast de prestaties op de Olympische Spelen hebben de Nederlandse volleybalsters ook op andere internationale toernooien successen behaald. In 1995 wonnen ze het Europees kampioenschap door Kroatië in de finale met 3-0 te verslaan. Dit toernooi wordt eens in de vier jaar gespeeld, het jaar voordat de Olympische Spelen plaatsvinden. Het diende tot en met 2015 als eerste kwalificatiemoment voor de Olympische Spelen. In 2007 werd de tweede internationaal zeer aansprekende titel behaald. In het Chinese Ningbo werd Rusland in de finale van de FIVB World Grand Prix met 3-2 verslagen. In 2016 stond Oranje nogmaals op het podium, dit keer was het de derde plaats.
Lees ook: Alles over Vrije Ruimte Volleybal
Het FIVB - International Volleyball Federation wereldkampioenschap vrouwen in Nederland in 2022 heeft 125.000 toeschouwers getrokken. Het was voor het eerst in de geschiedenis dat het WK in Nederland werd gehouden.
Toekomstperspectief: Parijs 2024 en Verder
Het Nederlandse vrouwenvolleybalteam heeft zich gekwalificeerd voor de Olympische Spelen van Parijs in 2024. De volleybalwedstrijden vinden plaats van 28 juli tot en met 11 augustus. Na een mindere periode is het nu afwachten of de vrouwen zich weten te plaatsen voor de kwartfinale.
Om de positie van het Nederlandse volleybal, en andere teamsporten, te versterken, is het belangrijk om te investeren in de nationale competities en de jeugdopleiding. Dit is het doel van een samenwerking tussen NOC*NSF, VSG, het ministerie van VWS en vijf teamsporten: handbal, hockey, korfbal, volleybal en waterpolo.
Illustere Momenten en Spelers
Tien jaar lang brandde het olympisch vuur in de harten van de Nederlandse volleyballers. Op 4 augustus 1996, 17.19 uur Atlanta-time, laaide het op tot in de nok van Omni Coliseum. In het ontwerp van de shirts waren olympische vlammen gedrukt. Ze waren symbolisch voor de missie die jarenlang in de hersens zat opgesloten. Soms was het vuur als een waakvlam, maar altijd bleef het pitje branden en wakkerde het aan. Twee olympische finales in vier jaar. Op 2 augustus 1992, op 4 augustus 1996. Tussen de finales van Barcelona en Atlanta lag een wereld van verschil. In 1992 was bondscoach Ari Selinger teruggehaald, omdat het geloof in diens kroonprins Brokking was weggeëbd. Selinger had Blangé, Zoodsma en Posthuma nodig. Zij waren verhuisd naar clubs in Italië, voordat de uitgestippelde weg naar Barcelona voltooid was.
Selinger haalde ze terug. Tot onvrede van de blijvers, die elke dag weer in de Bankrashal van Amstelveen waren blijven trainen. Die elke dag dezelfde gezichten zagen, die geen club hadden, maar alleen de Nederlandse nationale ploeg. Onderling wantrouwen verscheurde de eenheid. Het was een politiestaat, zoals sommige spelers later zeiden. Droeg je de verkeerde sokken, dan kreeg je een kwade blik. De 'Italo's', gerijpt door het vrije volleyballeven, stonden tegenover de anderen onder leiding van de Selingers, trouw aan hun belofte, minder mondig. Vier wedstrijden gingen verloren in Catalonië, maar in de legendarische kwartfinale tegen Italie scoorde Van der Meulen 17-16 in de vijfde set. Sportgek Italië was in diepe rouw. De latere finale tegen Brazilië was een afknapper. 0-3, kansloos. Het zilver was een pleister op het hartzeer, dat later op straat lag.
Na Barcelona kwam Joop Alberda en die bracht rust. Voor grote toernooien keerden ze terug onder de hoede van Alberda, de theoreticus, de tacticus, de fanaticus. De grote verzoener. Alberda bouwde een unieke ploeg. Een samengaan van lengte en snelheid. Een volwassen ploeg. Niet allemaal vrienden, maar wel goede collega's. Ron Zwerver, aanvankelijk de steraanvaller, die steeds meer zijn gelijken vond. Olof van der Meulen, de vrolijke Fries die de moeilijkste ballen (de vuilnisbal) tot score wist te promoveren. Peter Blangé, de unieke spelverdeler, de leider. Alberda formeerde een middenaanval met Van de Goor en Held, die soms nauwelijks af te stoppen was. Hij introduceerde 'totaalvolleybal'. Iedereen viel aan. Geleidelijk bracht hij nieuwelingen in. Zoals Görtzen, een jongeling met een a-sociaal harde klap. En had ervaring achter de hand. Selinger noemde zijn ploeg destijds de Wunderfull Six. Van dat zestal waren Zwerver, Blangé, Posthuma en Grabert over. Wunderfull bleven ze. Een ploeg die tot voorbeeld strekte, een ploeg van profs. Een team waartegen andere sporters opkeken en niet alleen door de lengte. Nederland was het meest constante land van de wereld sindsdien: tweede in Oulu (EK), tweede in Athene (WK en EK). Altijd was Italië op de echt belangrijke momenten sterker. Op 29 juni 1996 was een doorbraak te beleven. Nederland won in Rotterdam de finale van de World League en een miljoen dollar. En nu was het dan weer zover, na een constant toernooi. Met een nederlaag, in de poule. Tegen Italië. De voorspelde finale in Atlanta, de droomfinale. Met een scoreverloop dat niet spannender kon. Omni Coliseum was oranje gekleurd zondag. Het speelveld is oranje. De stoelen rood en oranje. De fans, het leek wel of alle uitgesporte Nederlanders verzameld waren, waren gekleed in oranje. De haardos van Bas van de Goor is oranje, met een ondeugend kuifje. En natuurlijk, de Prins van Oranje was er ook, gezeten in de buurt van de vice-president van de States, Al Gore. Zoveel Oranje, dat was Italië te veel.
Conclusie
De geschiedenis van het volleybal op de Olympische Spelen is rijk en vol memorabele momenten, zowel voor de mannen als de vrouwen. Van de eerste deelname in 1964 tot de successen in de jaren '90 en de recente prestaties in Rio 2016, het Nederlandse volleybal heeft zich bewezen op het hoogste niveau. Met de Olympische Spelen van Parijs 2024 in het vooruitzicht, is het nu afwachten welke nieuwe hoofdstukken er aan deze geschiedenis zullen worden toegevoegd.
Overzicht van Nederlandse Prestaties op Grote Toernooien:
Hieronder volgt een overzicht van de resultaten van het Nederlands volleybalteam op verschillende kampioenschappen:
- Olympische Spelen:
- 1996: 1e plaats
- 1992: 2e plaats
- Vrouwen: Rio 2016: 4e plaats
- Wereldkampioenschappen:
- 1994: 2e plaats
- 2018: 8e plaats
- Europees Kampioenschap:
- 1997: 1e plaats
- 1993: 2e plaats
- 1995: 2e plaats
- 1989: 3e plaats
- 1991: 3e plaats
- European League:
- 2006: 1e plaats
- 2012: 1e plaats
- FIVB World League:
- 1996: 1e plaats
tags: #volleybal #olympische #spelen #geschiedenis #uitzending