De wolvengroet, een handgebaar dat lijkt op de kop van een wolf, is vooral in Turkije een bekend gebaar, maar roept ook elders weerstand op. Dit gebaar is recentelijk in de aandacht gekomen door het gebruik ervan door de Turkse voetballer Merih Demiral, wat leidde tot een onderzoek door de UEFA.
Wat is de Wolvengroet?
Heel feitelijk gezegd is de wolvengroet een handgebaar dat lijkt op de kop van een wolf. Het gebaar wordt gemaakt door de middel- en ringvingers van beide handen naar de duimen te brengen, terwijl de wijsvingers en pinken omhoog worden gehouden. Dit gebaar staat voor de manier waarop Turkije volgens een mythe is gesticht. "Turken zijn altijd strijders geweest", zegt universitair docent Turkijestudies aan de Universiteit Leiden Petra de Bruijn. Volgens een mythe uit de tijd dat het Turkse volk nog in Centraal-Azië woonde, verloren ze lang geleden een strijd waarbij het hele volk omkwam, op één kind na.
Controversieel Karakter van het Gebaar
De controverse rond de wolvengroet komt voort uit de associatie met de Grijze Wolven, een extreemrechtse en ultranationalistische organisatie in Turkije. In de jaren '70 kwamen de Grijze Wolven veel in het nieuws; een extreemrechtse en ultranationalistische organisatie in Turkije die zich destijds via jeugdorganisaties bezighield met nationalistische indoctrinatie van jongeren. "In die jaren was het heel onrustig in Turkije. Er waren gevechten op straat tussen linkse en rechtse studenten, tussen linkse en rechtse fabrieksarbeiders: mensen stonden lijnrecht tegenover elkaar en er vielen veel doden, waar de Grijze Wolven voor een groot deel verantwoordelijk voor waren. De wolvengroet werd later het gebaar van deze organisatie."
De Grijze Wolven zijn gelieerd aan de ultranationalistische MHP-partij in Turkije, die een regering vormt met de AK-partij van president Recep Tayyip Erdogan. Na de oprichting in de jaren zestig pleegden leden van de Grijze Wolven politiek gemotiveerde moordaanslagen op onder meer linkse intellectuelen en niet-islamitische minderheden. Recenter werden leden en sympathisanten van de groepering ook in verband gebracht met geweld tegen Koerden en Armenen en leden van de Turkse oppositie.
De Grijze Wolven: Bestaan en Doelen
De Grijze Wolven bestaan nog altijd en hebben banden met de MHP, de Partij van de Nationalistische Beweging, een coalitiepartner van de AK-partij van president Erdogan. Daarnaast bestaat het gedachtegoed van de Grijze Wolven, die in Turkije 'idealisten' worden genoemd. Ook is het geweld nog altijd onderdeel van de werkwijze van de Grijze Wolven. In de jaren '90 waren ze verantwoordelijk voor het bloedbad in Sivas. Ze staken daar een hotel in brand waar onder andere kunstenaars en intellectuelen van een Turkse minderheidsgroep, de alevieten, bij elkaar waren gekomen. 37 mensen werden daar levend verbrand, onder wie een Nederlandse student. Extra gevoelig is dat Demiral het gebaar maakte op 2 juli, de datum waarop de brand in het hotel in 1993 plaatsvond. Nog altijd zijn er ook berichten over politieke tegenstanders van de Grijze Wolven die worden geïntimideerd, in elkaar geslagen en soms zelfs vermoord. Er loopt op dit moment een rechtszaak over een moord binnen de Grijze Wolven, een voormalig voorzitter van de organisatie, Sinan Ates, werd een paar jaar geleden vermoord toen hij zijn kantoor in Ankara verliet. Er was onenigheid ontstaan, waarna hij uit de organisatie was gestapt.
Lees ook: Voetbaltenues van Turkse clubs
De Grijze Wolven willen een zeer nationalistische, islamitische staat met alle Turkse volken, zonder ruimte voor andere etniciteiten of mensen die zich niet als Turk willen identificeren. Denk aan de Koerden, die zien ze niet als een volk met een eigen bestaansrecht en eigen taal. Of je bent Turk, of je bent het niet, en in dat laatste geval hoor je niet thuis in Turkije, vinden ze. Een andere groep die ze niet gedogen of accepteren, zijn de alevieten. Dat blijkt uit de aanslag in de jaren '90 in Sivas. Hoeveel mensen sympathiseren met de Grijze Wolven is niet bekend, maar volgens Yenen kun je ervan uitgaan dat iedereen die op de MHP heeft gestemd in meerdere of mindere mate achter het gedachtegoed staat. Dat is zo'n 8 procent van de kiezers. Daarnaast geldt dat voor een deel van de stemmers op Erdogan en verschillende extreemrechtse splinterpartijen. Ga er dus maar van uit dat het minstens het dubbele is, dus minstens 16 procent van de bevolking. Ook in West-Europa zijn er aanhangers van de Grijze Wolven. Maar of ze zich hier ook organiseren, weten de deskundigen niet. Wel is de organisatie in sommige landen verboden, zoals in Frankrijk, waar aanhangers in 2020 verschillende incidenten veroorzaakten tijdens herdenkingen van de Armeense genocide - een term die in Turkije niet in de mond wordt genomen. In Nederland is de organisatie niet verboden.
Merih Demiral en de Wolvengroet
Na zijn tweede doelpunt in de wedstrijd tegen Oostenrijk maakte Merih Demiral het gebaar van de Grijze Wolven. Verscheidene media meldden dat het zogenoemde wolvengebaar van Merih Demiral hem de kop heeft gekost. Volgens sommige mediabronnen zou het gebaar een verwijzing zijn naar de Grijze Wolven: "een ultrarechtse Turkse groep". De UEFA besloot een onderzoek in te stellen naar de wolvengroet van de Turkse speler Merih Demiral. Politieke statements zijn niet toegestaan tijdens het EK.
Demiral zelf ontkent dat het gebaar een politieke boodschap bevatte of een uiting van steun aan de Grijze Wolven was. "De manier waarop ik feest vierde, heeft iets te maken met mijn Turkse identiteit", zo stelde de centrale verdediger. "Daarom maakte ik dit gebaar. Ik zag mensen in het stadion die ook dit gebaar maakten. Er was geen verborgen boodschap. We zijn allemaal Turken, ik ben erg trots om Turk te zijn en dat is het doel van dit gebaar." Hij zei te hopen dat hij het gebaar nog vaker kan maken om zijn blijdschap te uiten.
Sommige deskundigen nuanceren de zaak door te stellen dat de wolvengroet steeds meer geaccepteerd wordt in Turkije, waar rechts en nationalisme net als in andere landen populairder worden. Ook hebben veel mensen die nu leven, zoals mogelijk deze voetballer, de situatie in de jaren voor de staatsgreep van 1980 niet meegemaakt en hebben ze misschien geen linkse mensen in hun familie, die de wolvengroet nog altijd verafschuwen om het geweld dat er voor hen mee geassocieerd is.
Reacties en Gevolgen
De UEFA heeft om verdediging gevraagd bij Merih Demiral en het onderzoek zal na deze verdediging worden afgerond. De Turkse voetbalbond heeft berichten ontkracht dat Demiral geschorst zou worden.
Lees ook: Het potentieel van Arda Güler
De Turkse politiek reageerde ook op de situatie. President Erdogan heeft aangekondigd dat hij naar de wedstrijd tegen Nederland wil gaan. Turkije ziet de straf van Demiral als discriminatie, de regering, en dus ook Erdogan, zegt: die man heeft alleen maar laten zien dat hij Turk is. Wat is dit voor discriminatie? Daarmee is het van een gebaar op een voetbalveld verworden tot een kwestie over identiteitspolitiek.
Nancy Faeser, de Duitse minister van Binnenlandse Zaken, heeft de actie van Demiral veroordeeld.
De Grijze Wolven in Nederland en Europa
Verscheidene Europese landen houden de Grijze Wolven nauwlettend in de gaten. Zo is de organisatie in Frankrijk verboden. Ultrarechtse lieden die religieus gedreven worden, manifesteren zich met hun handgebaar en “Allahu Ekber”-leuzen. Velen die met hen meedoen, zien daar geen enkel kwaad in door gebrek aan historisch besef. Kwaad groeit naarmate we zwijgen terwijl jongeren zich aan Grijze Wolven spiegelen. Fanatisme is niet te verdedigen.
De Grijze Wolven hebben ook netwerken in het buitenland, bijvoorbeeld via de Osmanen Germania motorclub in Duitsland, die in 2018 werd verboden. De club was betrokken bij ernstige misdaden zoals poging tot moord, afpersing, en drugshandel. Ze hebben ook geprobeerd voet aan de grond te krijgen in Nederland.
Het Bloedbad van Sivas
Het Bloedbad van Sivas vond op 2 juli 1993 plaats tijdens het Pir Sultan Abdal Cultuurfestival. Tijdens dit festival kwamen intellectuelen, kunstenaars en alevieten, een Turkse religieuze minderheid. Alevieten zijn al eeuwenlang gediscrimineerd en vervolgd, eerst door het Ottomaanse Rijk en later door de Turkse Republiek, vanwege hun vrijdenkende opvattingen. De linkse Turkse schrijver Aziz Nesin was aanwezig vanwege het boek van Salman Rushdie, “De Duivelsverzen”. De vermeende godslastering en haat jegens alevieten brachten een menigte van meer dan 10.000 islamitisch-fundamentalistische mensen bijeen. Het Madımak-hotel werd in brand gestoken. Daarbij zijn 35 mensen, onder wie 2 hotelmedewerkers, op een ijzingwekkende wijze vermoord. 2 daders zijn omgekomen. Carina Cuanna Thuijs studeerde culturele antropologie aan de Universiteit van Leiden en was voor haar afstudeeronderzoek in Turkije. Ze hield veel van cultuur. Twee nichtjes van haar gastgezin wilden naar het festival en ze ging mee voor de zang, muziek, toneelstukken en lezingen over democratie en mensenrechten.
Lees ook: Het Turkse voetbalcompetitiesysteem uitgelegd
tags: #Turkse #voetballer #gebaar #uitleg