Sport heeft een verbindende kracht en overbrugt culturele verschillen. Het is een universele taal die mensen samenbrengt, ongeacht hun achtergrond. In de Nederlandse samenleving wordt sport vaak gezien als een middel om nieuwkomers te integreren. Op het sportveld kan iedereen meedoen, ongeacht de barrières die in het onderwijs of op de arbeidsmarkt bestaan. Studio Sport laat ons voetballers uit alle windstreken zien, zowel spelers die hier zijn komen wonen via scouts en zaakwaarnemers als spelers met wortels in mediterrane landen of voormalige koloniën die in Nederland zijn opgegroeid. Denk aan Surinamers, Antillianen, Turken en Marokkanen. Ruud Gullit en Frank Rijkaard waren boegbeelden van de nieuwkomers in de sport, en nu zien we veelbelovende spelers als Romeo Castelen, Khalid Boulahrouz en Ugur Yildirim. Niet alleen voetbal, maar ook andere sporten kennen een divers deelnemersveld.
Hoewel Studio Sport vooral topsport laat zien, is de diversiteit in de breedtesport minder groot. De diversiteit bij de tienduizenden amateursportclubs in Nederland is geen afspiegeling van de diversiteit in de samenleving. Uit onderzoek blijkt dat verschillende bevolkingsgroepen specifieke sportvoorkeuren hebben en kiezen voor verschillende organisatieverbanden. Elke bevolkingsgroep heeft een eigen sportprofiel. Dit artikel onderzoekt de effecten van de toetreding van migranten tot de Nederlandse sportwereld en de veranderingen die dit teweegbrengt in de sportbeleving en -beoefening.
Sportparticipatie van Migranten: Een Overzicht
Er zijn weinig betrouwbare gegevens over de sportparticipatie van migranten. In de meeste peilingen zijn migranten ondervertegenwoordigd, waardoor er geen duidelijke uitspraken kunnen worden gedaan over hun deelname. Wel is bekend dat migranten minder vaak lid zijn van sportorganisaties dan autochtonen en ook minder vaak buiten georganiseerd verband sporten. De deelnamecijfers verschillen per etniciteit, geslacht en leeftijd. Zo zijn Surinamers en Antillianen vaker lid van sportverenigingen dan Turken en Marokkanen. Vooral Turkse en Marokkaanse vrouwen en meisjes blijven achter in sportdeelname in vergelijking met mannen en jongens in die bevolkingsgroepen. Het mannelijke deel van de tweede generatie met een Turkse of Marokkaanse achtergrond doet in sportdeelname niet onder voor autochtone leeftijdgenoten.
Er zijn geen accurate gegevens beschikbaar over de specifieke sporten die migranten beoefenen, omdat sportbonden en sportclubs de etnische achtergrond van hun leden niet registreren. Toch kan op basis van onderzoeksgegevens van enkele jaren geleden een beeld van de situatie worden geschetst. De verschillende etnische bevolkingsgroepen hebben eigen sportprofielen.
Net als eetpatronen en kledingstijlen zijn ook sportvoorkeuren cultureel bepaald. Jongeren worden via familie, school en leeftijdgenoten gesocialiseerd in bepaalde sporten. Sportvoorkeuren hangen dus samen met etnische achtergronden en worden niet enkel bepaald door individuele smaak en sportieve competenties. Sportdeelname onder autochtone Nederlanders is in de laatste decennia sterk gedemocratiseerd en gedifferentieerd. In vergelijking met de meeste etnische minderheidsgroepen is het sportpalet van witte Nederlanders breder en zijn zij in meer verschillende sporten actief.
Lees ook: Voetbaltenues van Turkse clubs
Hoewel er nog sociale verschillen bestaan in diverse sporten, kan de sportkeuze minder makkelijk worden voorspeld op basis van factoren als sekse, leeftijd en sociale klasse. Onder migranten is de sportkeuze nog eenduidiger, wellicht omdat ze zich juist in hun vrije tijd en vooral in de sport al dan niet bewust identificeren met hun etnische achtergrond. Dit is iets wat overigens ook Nederlanders doen, bijvoorbeeld tijdens internationale sportevenementen. Er is sprake van een zekere witte vlucht uit bepaalde sporten en verenigingen die steeds meer ‘verkleuren’. Dit proces is vergelijkbaar met etnische verschuivingen in wijken en scholen en met de veranderingen die het gevolg zijn van de onderscheidingsdrang van de hogere sociale klassen in de sport, die kiezen voor exclusievere sporten wanneer een sport democratiseert.
Populaire Sporten onder Migranten
Voetbal is onder autochtone en migrantenjongens en -mannen veruit de meest beoefende sport, zowel binnen verenigingsverband als daarbuiten. Veel voetbalverenigingen hebben (een deel van) hun achterban zien verkleuren. Vooral Turkse en Marokkaanse jongens voetballen veel, terwijl autochtone jongens vaker kiezen voor een tennis- of hockeyvereniging. Opvallend is dat de traditionele mannensport voetbal ook relatief populair is onder migrantenmeisjes. Straatvoetbal is voor hen toegankelijker dan sporten als gymnastiek en handbal, die vooral door witte meisjes uit de lagere klassen worden beoefend. Fitness en aerobics zijn het populairst onder migrantenmeisjes, die vaak gebruik maken van fitnesscentra en buurtcentra of thuis oefenen.
Het ledental van de Koninklijke Nederlandse Cricketbond (KNCB) is in de laatste decennia van de vorige eeuw gegroeid, mede dankzij de komst van migranten, maar is in de laatste jaren weer afgenomen. Vooral Surinamers met een Hindostaanse achtergrond en migranten uit voormalige Engelse koloniën zoals Pakistan, India en Sri Lanka spelen cricket. Hockey is ook populair in de voormalige Engelse koloniën, maar de hockeybond kent minder aanwas uit migrantengroepen, mogelijk omdat deze sport een langere Nederlandse traditie heeft onder de gegoede burgerij. Badminton, ook een Engels koloniaal exportproduct, is een sport waarin Aziaten mondiaal excelleren. Honk- en softbal zijn populair onder Antilliaanse en Arubaanse spelers. Zeker op hoger niveau zijn er weinig teams zonder Antilliaanse/Arubaanse inbreng. In het Nederlands team zijn diverse Antilliaanse spelers actief die uitkomen in de Amerikaanse competitie en verder geen enkele band hebben met Nederland. Onder de circa 25.000 honk- en softballers die zijn aangesloten bij de Koninklijke Nederlandse Baseball en Softball Bond (KNBSB) kunnen ongeveer duizend Antillianen en Arubanen worden geteld. Deze sport kent diverse verenigingen die door migranten zijn opgericht. De populariteit onder Antillianen en Arubanen vindt haar oorsprong in de sterke oriëntatie van de eilanden in de Caraïbische Zee op de Verenigde Staten.
De populariteit van bepaalde sporten onder specifieke etnische groepen hangt soms samen met een sterke oriëntatie op Amerika. Dit geldt ten dele ook voor basketbal. Vooral in de grote steden is de deelname van migrantenjeugd aan basketbal toegenomen. In een studie uit 1999 scoorde basketbal het hoogst onder migrantenjongens en -meisjes, nog iets meer dan voetbal en zwemmen. Deze jongeren noemden de Afro-Amerikaanse basketballer Michael Jordan het vaakst als sportheld. Deze populariteit kan worden verklaard uit een sterke oriëntatie op de gecommercialiseerde Amerikaanse jeugdcultuur, waarbinnen de ‘zwarte’ muziekindustrie, basketbal en kledingstijlen dominant zijn en nauw met elkaar verweven. De aanwas van migrantenleden van verenigingen lijkt echter niet evenredig met de enorme populariteit van de sport onder Surinaamse en Antilliaanse jongeren. Net als voetbal, dat door veel migranten niet in verenigingsverband maar alleen op pleintjes en in parken gespeeld wordt, geldt mogelijk nog in sterkere mate voor basketbal dat het een populaire ‘streetsport’ is, zonder dat de beoefenaars binnen een club actief zijn. In tegenstelling tot voetbal krijgt het Nederlandse basketbal ook nauwelijks media-aandacht en kent het geen grote Surinaams- of Antilliaans-Nederlandse rolmodellen.
In allerlei kracht- en vechtsporten zijn migranten relatief sterk vertegenwoordigd. In de bokssport zijn de migrantensporters in de meerderheid, zeker in de Randstad. Daar is naar schatting tachtig tot negentig procent van alle boksers van migrantenafkomst. Dat het ledental van de Nederlandse Boksbond in de laatste jaren flink is gegroeid, waarbij de prestaties zijn verbeterd, is eigenlijk vooral te danken aan de toename van het aantal migrantenboksers, want het aantal autochtone boksers is eerder af- dan toegenomen. Deze verkleuring van de bokssport is al vele jaren aan de gang. Mede door de vluchtelingenstroom uit landen als Iran, Irak en Afghanistan is ook het niveau van de krachtsport in Nederland omhoog gegaan. De populariteit van karate, dat in de jaren zestig van de vorige eeuw in Nederland is geïntroduceerd, verloopt parallel met de immigratiegolven. Aanvankelijk waren er onder de karateka's veel Indische Nederlanders, Surinamers en Antillianen, vervolgens kwamen er veel Turken en Marokkanen bij. Meestal verzamelen karateka's zich rond een trainer die in de vorm van een eenmanszaak een sportschool heeft opgericht. Er zijn vrij veel karateleraren met een migrantenachtergrond die een grote groep karateka's uit dezelfde bevolkingsgroep aan zich weten te binden. Hetzelfde geldt voor nieuwe en hardere vormen van wedstrijdvechten, zoals kickboksen, thaiboksen en ultimate fight. Dat er tegenwoordig vooral veel Turken en Marokkanen in de verschillende kracht- en vechtsporten (boksen, worstelen, taekwondo, karate) actief zijn, kan behalve uit etnisch-culturele achtergronden ook uit sociale en economische factoren verklaard worden. Omdat boksen en worstelen in Turkije populaire sporten zijn, hoeft het niet te verbazen dat Turken ook in Nederland meer dan gemiddelde belangstelling hebben voor deze disciplines.
Lees ook: Het potentieel van Arda Güler
Wanneer meer in het algemeen gekeken wordt naar het opleidingsniveau en de sociaal-economische positie van de deelnemers aan kracht- en vechtsporten, dan valt op dat vooral mensen die op de maatschappelijke ladder wat lager staan zich tot deze sporten aangetrokken voelen. In de literatuur zijn relaties gelegd tussen de arbeiderscultuur en de voorkeuren voor bepaalde sportvormen; ook in het buitenland waren en zijn topboksers vaak mannen uit de laagste sociale klassen, waaronder veel etnische minderheden. Mensen die door de inzet van lichamelijke arbeid in hun broodwinning voorzien zouden meer belangstelling en waardering hebben voor ‘mannelijke’ disciplines waarin fysieke kracht en lichamelijk contact belangrijk zijn. Daarnaast spelen ook aspecten van weerbaarheid en zelfverdediging een rol. Dergelijke sporten kunnen dus ook functioneel zijn in het alledaagse leven, dat vooral onder (migranten)jongens en mannen uit lagere sociale klassen vaker gepaard gaat met agressie en geweld.
Culturele Verschillen en Sportbeleving
Etnisch-culturele achtergronden en etnisch gerelateerde specifieke waarden en omgangsnormen spelen een rol bij de keuzes voor een sport. Mensen baseren hun keuzen voor een vechtsport ten slotte ook op het sterke (semi) professionalisme en entertainmentkarakter van die sporten. Profsporten als voetbal en vechtsporten vormen voor veel migranten een potentiële manier om maatschappelijk hogerop te komen, geld te verdienen en status te verwerven, iets wat in veel andere arbeidssectoren lastiger bereikt kan worden. In tegenstelling tot andere sectoren lijken in de sport alleen prestaties te tellen, zodat talent en inzet doorslaggevend zijn. Boksen behoorde (naast muziek en dans) tot de eerste vormen van entertainment waarin zwarte mensen konden uitblinken en geld verdienen. Inmiddels bevinden moslim-migranten zich in de laagste sociale positie.
De Rol van Sport in Integratie
Sport kan een belangrijke rol spelen bij de integratie van migranten in de Nederlandse samenleving. Door deel te nemen aan sportactiviteiten kunnen migranten nieuwe mensen ontmoeten, hun netwerk uitbreiden en de Nederlandse cultuur beter leren kennen. Sport kan ook bijdragen aan het verbeteren van de gezondheid en het welzijn van migranten, en kan hen helpen om een gevoel van verbondenheid en identiteit te ontwikkelen.
Lees ook: Het Turkse voetbalcompetitiesysteem uitgelegd
tags: #Turkse #basketbal #federatie #geschiedenis