De TOTO KNVB Beker is een van de meest prestigieuze voetbaltoernooien in Nederland, met een rijke historie die teruggaat tot het einde van de 19e eeuw. Het toernooi heeft verschillende namen gehad en een evolutie doorgemaakt in populariteit, structuur en deelnemende clubs. Van de eerste pogingen om een nationaal bekertoernooi van de grond te krijgen tot de huidige status als een jaarlijks voetbalfeest, de KNVB Beker heeft een belangrijke plaats verworven in de Nederlandse voetbalcultuur.
De Vroege Jaren: Holdertbeker en Moeizame Start
Het idee voor een nationaal bekertoernooi ontstond in navolging van de Engelse FA Cup. De initiatiefnemer, P.W. Holdert, gaf zijn naam aan de eerste beker: de Holdertbeker. In 1894 werd een eerste poging ondernomen om een bekertoernooi te organiseren, maar door gebrek aan animo kwam de competitie niet van de grond. Alleen de Haarlemsche Football Club en HFC Haarlem speelden een wedstrijd, die achteraf wel wordt gezien als het eerste bekerduel in de Nederlandse voetbalgeschiedenis.
In 1898 waagde men een nieuwe poging, ditmaal op initiatief van de Nederlandsche Voetbalbond (NVB), de voorloper van de huidige KNVB. Hak Holdert was betrokken bij de organisatie en stelde de Holdertbeker beschikbaar. Op 7 mei 1899 versloeg RAP Amsterdam het Haagse H.V.V. na verlenging met 1-0, waarmee ze zich de eerste bekerwinnaar van Nederland mochten noemen.
Ondanks deze succesvolle start werd het bekertoernooi in de beginjaren niet altijd even serieus genomen. In de beginjaren werd er regelmatig om de beker gespeeld, maar het toernooi werd, in tegenstelling tot bijvoorbeeld in Engeland en Duitsland, nauwelijks serieus genomen. Dat in de bekerfinale van 16 mei 1910 de tweede elftallen van Quick (H) en H.V.V. stonden, helpt daarbij ook niet echt. Tussen 1899 en 1960 ontbrak de bekerfinale maar liefst twintig keer op de agenda, soms vanwege uitzonderlijke omstandigheden (zoals de Tweede Wereldoorlog), maar vaker gewoon vanwege desinteresse.
Naamsveranderingen en de 'Dennenappel'
De beker en de naam van het toernooi zijn in de loop der jaren verschillende keren gewijzigd. In 1921 werd de naam veranderd in NVB-beker, verwijzend naar de Nederlandse Voetbalbond. Na 1930 keerde de naam Holdertbeker terug. In 1946 werd het toernooi omgedoopt tot de KNVB Beker, een titel die bijna een halve eeuw standhield.
Lees ook: Tweede Ronde KNVB Beker: Alle Details
De originele Holdertbeker raakte na verloop van tijd zoek. In 1946 werd een nieuwe beker aangeboden door de Algemene Nederlandse Voetbalvereniging De Zwaluwen. Deze zilveren beker kreeg al snel de bijnaam 'de dennenappel' vanwege zijn karakteristieke vorm. Tijdens de eerste naoorlogse editie van het bekertoernooi, in 1948, werd de ‘dennenappel’ voor het eerst overhandigd aan een winnaar.
De Opkomst van de KNVB Beker en de Europa Cup II
Een belangrijke impuls voor de populariteit van de KNVB Beker was de introductie van de Europa Cup II in 1960. De UEFA schreef dit toernooi uit voor nationale bekerwinnaars, waardoor de animo voor deelname aan het vaderlandse bekertoernooi toenam. Vanaf 1960 kende ieder voetbalseizoen een apotheose in de vorm van de bekerfinale.
In de jaren zeventig en tachtig worstelde de KNVB met de vorm van het bekertoernooi en de locatie voor de finale. Er werd geëxperimenteerd met deelname van amateurclubs, een knock-outsysteem en een poulesysteem. Ook de locatie van de finale was een punt van discussie. Nadat De Kuip in Rotterdam tussen 1972 en 1976 tot ieders tevredenheid gastheer was geweest, werd er op aandringen van finalisten FC Twente en PEC Zwolle in 1977 uitgeweken naar Nijmegen. In de jaren daarna volgden ook andere plaatsen en gedurende enkele seizoenen werd de bekerfinale zelfs uitgesmeerd over een uit- en thuiswedstrijd.
Uiteindelijk werd in 1989 de beslissing genomen om de bekerfinale exclusief te spelen in De Kuip. Samen met de vaste deelname van de amateurclubs en het knock-outsysteem, kreeg het bekertoernooi eindelijk de allure die het verdiende.
Commerciële Namen en de Huidige Status
Vanaf 1995 kreeg de competitie commerciële namen, te beginnen met de Amstel Cup. Na een korte periode als Gatorade Cup in 2005, keerde de naam KNVB Beker terug in 2006. Tegenwoordig staat het toernooi bekend als de Eurojackpot KNVB Beker.
Lees ook: Uitleg over TOTO Select Voetbal
De Eurojackpot KNVB Beker is de beker van heel Nederland. Elk seizoen worden de kaarten opnieuw geschud en nemen grote én kleine clubs uit het hele land het tegen elkaar op. Dat maakt de Eurojackpot KNVB Beker de cup van de kleine en grote kansen. De kans om op een bijzonder podium te spelen. Om nieuwe uitdagingen te vinden en nieuw talent te spotten. Om een belangrijke prijs in de wacht te slepen en een ticket voor Europees voetbal te verdienen. Om als club, speler of fan je voetbalhart eens goed op te halen.
De (her)start in Rotterdam is uitstekend: Feyenoord kwalificeert zich tussen 1991 en 1995 vier keer voor de bekerfinale, waarmee een uitverkocht stadion gegarandeerd is. In de seizoenen die volgen blijkt De Kuip ook vol te lopen bij finales waar de Rotterdamse club niet aan deelneemt.
De eerste memorabele eindstrijd is wat dat betreft het duel tussen Ajax en sc Heerenveen in 1993. De Friezen gaan met 6-2 ten onder, maar het beeld van de rijen bussen onderweg van Heerenveen naar Rotterdam en de fantastische sfeer in en om het stadion, markeren het begin van de ‘bekerfeesten’. Inmiddels zijn dat bekende beelden. De Eurojackpot KNVB Bekerfinale is een jaarlijks hoogtepunt op de voetbalkalender.
Opmerkelijke Feiten en Records
Door de jaren heen zijn er diverse opmerkelijke feiten en records ontstaan in de KNVB Beker:
- Recordhouder: Met 20 gewonnen bekerfinales is Ajax recordhouder. Op gepaste afstand volgen Feyenoord met 14 zeges en PSV met 11 gewonnen bekerfinales.
- Meeste Finales: De Amsterdammers hebben ook de meeste finales gespeeld: 30. PSV en Feyenoord stonden 19 keer in de finale.
- Doelpuntrijkste Finale: De meest doelpuntrijke finale was die van 11 juni 1944: Willem II versloeg toen in Eindhoven tegenstander Groene Ster met 9-2.
- Snelste Doelpunt: Het snelste doelpunt in de bekerfinale staat op naam van Romário de Souza Faria. De Braziliaan van PSV had op 25 mei 1989 tegen FC Groningen slechts twee minuten nodig om raak te schieten.
- Amateurclubs in de Halve Finale: Sinds de invoering van het betaalde voetbal is het slechts drie amateurclubs gelukt de halve finale te bereiken: IJsselmeervogels in het seizoen 1974/’75, VVSB in het seizoen 2015/’16 en Spakenburg in het seizoen 2022/'23.
- Grootste Zege: De grootste zege in het bekertoernooi dateert uit het seizoen 1903/04.
- Grootste Uitslag: De grootste uitslag in een bekerfinale dateert uit 1944.
Verrassende Winnaars en Onbekende Clubs
De KNVB Beker wordt lang niet altijd door een erkende topclub gewonnen. Vrij geregeld gaan ook clubs uit de subtop met de cup aan de haal. De traditionele top-3 voert echter wel de lijst met recordwinnaars aan: Ajax (20x), Feyenoord (14x) en PSV (11x).
Lees ook: KNVB Beker: Wie speelt tegen wie in de kwartfinales?
In de loop der jaren hebben ook minder bekende clubs de KNVB Beker gewonnen. Hieronder een aantal voorbeelden:
- Fortuna ’54 (1957 en 1964): Een voormalige club uit Geleen die in 1968 fuseerde tot Fortuna Sittard.
- Quick Nijmegen (1949): Een amateurclub uit Nijmegen.
- WVV Wageningen (1939 en 1948): Een club waarvan de profafdeling niet meer bestaat, maar die in 1974 nog in de Eredivisie speelde.
- VSV Velsen (1938): Een amateurclub uit Velsen.
- RFC Roermond (1936): De eerste Limburgse club die de KNVB Beker won.
- Velocitas 1897 (1934): Een amateurclub uit Groningen.
- VUC Den Haag (1927): Een Haagse amateurclub.
- TSV Longa (1926): Een voormalige club uit Tilburg.
- ZFC Zaandam (1925): Een voormalige club uit Zaandam.
- VV Schoten (1921): Een club uit Haarlem die nog steeds bestaat en in de derde klasse speelt.
Ook clubs als CVV Mercurius (1920), RC Haarlem (1918, 1912), AFC Ajax (1917), Quick (1916, 1911, 1910, 1909), Koninklijke HFC (1915, 1913, 1904), Dordrechtsche FC (1914), HFC Haarlem (1912, 1902), HBS (1908, 1901), VOC Rotterdam (1907, 1905), Concordia Delft (1906), Velocitas Breda (1900) en RAP Amsterdam (1899) hebben de beker in de beginjaren gewonnen.
Go Ahead Eagles wint de Beker: Een Recent Hoogtepunt
Een recent hoogtepunt in de geschiedenis van de KNVB Beker is de overwinning van Go Ahead Eagles in het seizoen [Jaar invullen, indien bekend, anders weglaten]. De club uit Deventer schreef historie door voor het eerst in de clubgeschiedenis de TOTO KNVB Beker te winnen. De meeslepende finale werd na 120 minuten (1-1) beslist via penalty's. Keeper Jari De Busser werd de grote held door twee strafschoppen te stoppen.
Zoals vaker draaide de nationale bekerfinale uit op een geweldig volksfeest. Vanuit Alkmaar en Deventer draaiden honderden touringcars de snelwegen op om koers te zetten naar De Kuip. Met twee supportersgroepen die beide hunkerden naar het winnen van een prijs. Voor AZ was het alweer 12 jaar geleden dat het voor het laatst de beker won. Een sensatie die de aanhang van Go Ahead Eagles nooit eerder beleefden.
De wedstrijd zelf was spannend en meeslepend, met strijd die de boventoon voerde. Na een 1-0 achterstand wist Go Ahead Eagles in de extra tijd gelijk te maken via een strafschop. Uiteindelijk beslisten strafschoppen de wedstrijd in het voordeel van de Eagles.
Dankzij de bekerwinst speelt Go Ahead Eagles volgend seizoen ook in de Europa League. De ploeg stroomt meteen in de poulefase in en is daardoor verzekerd van acht Europese wedstrijden.
tags: #toto #knvb #beker #geschiedenis