Basketbal is een dynamische en snelle sport die wereldwijd wordt beoefend. Om van het spel te genieten, is het belangrijk om de basisregels te begrijpen. Dit artikel biedt een uitgebreid overzicht, van de basisprincipes tot de specifieke regels rondom overtime en 3x3 basketbal.
Basisprincipes van Basketbal
Eén speelveld, twee teams, twee baskets en één bal: de wedstrijd kan beginnen. In het basketbal staan er tegelijkertijd in totaal tien spelers op het veld; vijf per team. Bij begin van de wedstrijd nemen de basisspelers, de zogenaamde starting five, hun posities in. Normaal gezien staan ze opgesteld als twee Forwards, twee Guards, en een Center (middenvelder). Het is het doel om de bal in de basket van de tegenstander te krijgen, die op de korte zijden van het speelveld op 3,05 meter hoogte bevestigd is. Een treffer door een vrijworp levert een enkel punt op, en een normale worp twee punten. Staat de aanvaller echter achter driepuntslijn, levert een treffer drie punten op.
Spelduur
Bij de FIBA bestaat een spel uit vier ronden van elk tien minuten. Bij de NBA daarentegen bedraagt een speelronde 12 minuten.
Algemene Spelregels
Basketbal kent een reeks regels die zorgen voor een eerlijk en veilig spelverloop. Hieronder worden enkele belangrijke regels toegelicht:
Fouten
In het basketbal wordt onderscheid gemaakt tussen vier soorten overtredingen:
Lees ook: Basketbal taart versieren
Persoonlijke fout: niet-toegestaan lichaamscontact (Defensief of offensief). Bij basketbal mogen de spelers elkaar niet bewust aanraken. Elke speler heeft ‘recht’ op de ruimte binnen de eigen cilinder rondom hem of haar. Je mag de tegenspeler die de bal heeft wel hinderen door voor hem of haar te gaan staan met je armen omhoog, maar vasthouden, duwen of je armen naar opzij uitsteken om je tegenspeler te hinderen mag niet. Omdat je met tien basketballers op een klein veld speelt is het niet altijd te vermijden dat je een speler van de tegenpartij aanraakt. Maar expres iemand vasthouden of duwen wordt wel als onsportief gedrag gezien.
- Als aanvaller moet je voorzichtig zijn. Je begaat een overtreding als je contact maakt met een verdediger die zich op een legitieme positie bevindt. Als verdediger mag je de aanvaller met balbezit slechts beperkt afweren.
Technische fout: technische fouten of ongedisciplineerd spel. Bij onsportief gedrag van spelers of coaches kan de scheidsrechter een onsportieve fout (U) registreren. Als een basketballer grof gedrag vertoont tegen een tegenstander of een official kan de scheidsrechter een Technische fout (T) geven. Ook dan krijgt de tegenstander een vrije worp. Een ernstige onsportieve fout kan als een diskwalificerende fout (D) worden aangerekend. De speler moet dan direct het veld verlaten en mag ook niet meer de wedstrijd bijwonen. Zowel spelers als coaches kunnen technische fouten ontvangen. Ook spelers die op de spelersbank zitten. Deze fouten worden gegeven voor grof en onnodig lichaamscontact zonder kans op balbezit. Het gaat hier om acties die de sportiviteit van het spel ondermijnen. Dit zijn de ernstige gevallen van onsportiviteit, zoals handgemeen of beledigingen (denk maar aan rasisme).
Bij vijf persoonlijke of technische overtredingen wordt een speler uitgesloten van de lopende wedstrijd. Alle persoonlijke, onsportieve en technische fouten van de basketballers van een team worden per kwart van een wedstrijd opgeteld en als teamfouten opgeteld. Als een team binnen dat kwart vier teamfouten heeft gemaakt, wordt elke volgende fout binnen dat kwart bestraft met - afhankelijk van de situatie - twee vrije worpen of een inworp door de tegenstander. In de laatste twee minuten speeltijd van het vierde kwart worden de regels wat strenger toegepast. Zo kan geen van de partijen voordeel halen uit het rekken van een wedstrijd en blijft de wedstrijd tot de laatste seconden spannend. Ook wordt de klok in deze periode wél stilgezet na elke score. De scheidsrechter laat met hand- en armbewegingen aan de spelers, de tafelaars en het publiek zien waarom hij of zij gefloten heeft.
Tijdsregels
Basketbal is afwisselend en wordt gekenmerkt door het hoge tempo. Er zijn verschillende tijdsregels die het spel beïnvloeden:
- 24-secondenklok (Shot Clock): een aanval mag maximaal 24 seconden duren. Het aanvallende team krijgt telkens 24 seconden om een doelpoging te ondernemen. Wanneer ze een shot lossen, wordt de schotklok gereset naar 24 seconden. Stel het aanvallende team speelt de bal rond en onderneemt een doelpoging na 18 seconden. Raakt de bal de ring van de basket aan, begint de klok opnieuw te lopen.
- 8-secondenregel: Zodra een team de bal in bezit krijgt, moeten ze ervoor zorgen dat ze binnen 8 seconden de eigen helft te verlaten en de helft van de tegenstander betreden.
- 3-secondenregel: Bij een aanval mogen de verdedigers zich slechts drie seconden lang op de helft van de tegenstander bevinden. Daarbij maakt het verschil of ze in balbezit zijn of niet.
- 5-secondenregel: bij een inworp mag de bal maximaal 5 seconden vastgehouden worden. Tijdens het spel moet een speler, die nauw bewaakt wordt, uiterlijk na vijf seconden beginnen met dribbelen, of een worp op doel wagen. Bij het overtreden van deze regel krijgt de tegenstander een inworp.
Beweging met de Bal
Een basketbalspeler kan de bal verplaatsen door te passen of te dribbelen. Er zijn echter regels die de manier waarop de bal bewogen mag worden, beperken:
Lees ook: Specificaties Wilson Basketbal Maat 6
- Loopfout: een loopfout komt voor wanneer een basketbalspeler met de bal beweegt zonder correct te dribbelen. Zodra je stopt met dribbelen, mag je nog maar twee stappen zetten. Daarna moet je de bal passen naar een teamgenoot of moet je een schotpoging ondernemen.
- Dubbele dribbel: dit gebeurt wanneer een speler, na het stoppen met dribbelen en de bal vast te houden, opnieuw begint te dribbelen. Dit is niet toegestaan en resulteert in een overtreding, waarna de tegenstander een inworp krijgt vanaf de zijlijn.
- Zodra de speler met balbezit stopt met dribbelen, mag hij of zij met de voeten nog twee keer de grond aanraken; daarna moet de bal weggepasst zijn, of moet er op de basket geschoten worden.
Overige Regels
- Voetcontact: Het aanraken van de bal met voet, knie, of been wordt als voetcontact beschouwd. Daarbij wordt een verschil gemaakt tussen verdedigers en aanvallers:
- Wanneer een verdediger een voetcontact maakt, word de Shot Clock op 14/24 seconden gezet, als er op dat moment al meer dan tien seconden verstreken zijn.
- Terugspelen: dit is een overtreding die plaatsvindt wanneer een team de bal van de helft van de tegenstander terug naar hun eigen helft speelt. Dit is niet toegestaan zodra het aanvallende team de middellijn heeft overschreden. Deze regel helpt het spel snel en aanvallend te houden. Dit wordt vaak per ongeluk gedaan, maar het resulteert toch in een overtreding.
- Goaltending: dit is een specifieke fout die optreedt wanneer een verdediger een bal blokkeert of aanraakt die in een neerwaartse baan naar de basket gaat en nog niet de ring heeft geraakt. Een bal die richting basket geworpen word, die zich in neerwaartse richting beweegt, en de ring van de basket nog niet aangeraakt heeft, mag niet door een verdediger aangeraakt of geblokkeerd worden. Dit is een cruciale regel om te voorkomen dat verdedigers gemakkelijke scores onterecht voorkomen.
- Als het aanvallende team de bal in het spel brengt achter de middellijn, heeft het tien seconden om de bal over de middellijn te krijgen.
Overtime Regels
Als de score gelijk is aan het einde van de reguliere speeltijd, dan komt er overtime. De regels voor overtime kunnen variëren afhankelijk van de competitie.
3x3 Basketbal
Het 3x3 basketbal is een aparte discipline binnen de basketbalsport en staat bekend om het dynamische spel. Dit houdt ook in dat bij deze sport andere regels gehanteerd worden dan bij het 5x5 basketbal.
Belangrijkste verschillen met 5x5 basketbal:
- Een 3x3 veld bevat maar een half basketbalveld en is er maar één basket.
- Er is een grote halve cirkel op het veld, ook wel de tweepuntslijn genoemd. De driepuntslijn, die je gewend bent van het 5x5 basketbal, is er niet.
- De basketbal heeft het gewicht van een herenbal, maar het formaat van een damesbal.
- De wedstrijd begint met 3 spelers van ieder team op het veld. Een vierde speler zit op de wisselbank en kan gedurende de hele pot gewisseld worden op de kop van het veld.
Puntentelling
- Elke score die gemaakt wordt achter de tweepuntslijn is twee punten waard.
- Elke score die binnen deze lijn gemaakt wordt is één punt waard.
Tijdsregels
- Onder de basket hangt een shot clock, deze klok telt van 12 naar 0 en binnen deze 12 seconden moet er gescoord zijn of een scorepoging gedaan zijn.
- Officiële wedstrijden duren 10 minuten. Elk team heeft recht op 1 time out, een time out duurt 30 seconden.
Overtime in 3x3
Indien er na 10 minuten een gelijke stand is volgt er overtime. Overtime is een verlenging totdat één partij 2 punten heeft gescoord. De winnaar van de toss kan kiezen voor 1) balbezit bij de start van de wedstrijd 2) starten met balbezit in overtime.
Fouten in 3x3
Bij het 3x3 basketbal zijn er geen persoonlijke fouten, maar teamfouten. Vrije worpen worden gegeven nadat een team 6 teamfouten heeft begaan. De vrije worp wordt vlak buiten het vierkant voor de basket gemaakt.
- Wanneer de scorepoging niet succesvol is worden fouten die gemaakt zijn tijdens de scorepoging bestraft met 1 vrije worp.
- Wanneer de scorepoging succesvol is telt het punt en wordt de schutter beloond met 1 vrije worp vanwege de fout tijdens de scorepoging.
- Teamfout 7, 8 en 9 worden altijd bestraft met 2 vrije worpen.
- Teamfout 10 en alle teamfouten daarna worden bestraft met 2 vrije worpen en balbezit.
- Technische fouten worden bestraft met 1 vrije worp en balbezit.
- Onsportieve fouten worden bestraft met 2 vrije worpen en balbezit.
Overige 3x3 regels
- Zodra een team scoort mag het andere team meteen doorgaan door de bal te dribbelen of te passen. Een aanval mag pas weer opgezet worden zodra de bal buiten de tweepuntslijn is geweest.
Lees ook: Marijkesingel Barendrecht basketbal