De populariteit van het damesvoetbal is de laatste jaren enorm toegenomen, met steeds meer headlines die melding maken van recordaantallen bezoekers. Hoewel de straten misschien nog niet massaal oranje kleuren voor de Oranje Leeuwinnen tijdens elk toernooi, wordt het damesvoetbal fanatieker gevolgd dan ooit tevoren. Jonge meisjes dragen met trots shirts met de namen van Lieke Martens en Jackie Groenen, en melden zich massaal aan bij voetbalclubs. Zestig jaar geleden was dit nog ondenkbaar. Deze opkomst is het resultaat van een lange en soms moeizame geschiedenis, waarin vrouwen streden voor erkenning en gelijke kansen in de sport.
Vroege Obstakels en Verboden
Voetbal, oorspronkelijk een sport uitsluitend voor mannen, kent een lange en soms moeizame geschiedenis als het om vrouwenvoetbal gaat. Al in 2700 voor Christus werd er gevoetbald, maar pas veel later kregen vrouwen de kans om op serieuze wijze deel te nemen aan deze sport. In 1902 werd vrouwenvoetbal officieel verboden. De reden hiervoor was de heersende opvatting dat voetbal te schadelijk zou zijn voor de fysieke gesteldheid van vrouwen, die geacht werden onvoldoende conditie en kracht te bezitten voor deze sport. Voor 1902 mochten vrouwen wel in het openbaar voetballen, mits zij hun haren verborgen onder een muts en een kniebroek droegen met hoog opgetrokken kousen, dit vanwege de toen geldende normen over openbare zedelijkheid.
De Langzame Doorbraak en Erkenning
Pas in 1969 werd het verbod op vrouwenvoetbal opgeheven. Twee jaar later, in 1971, werd in Engeland de Women’s Football Association opgericht. Oost-Europa kende de snelste ontwikkelingen op het gebied van vrouwenvoetbal, mede dankzij uitgebreide medische onderzoeken die aantoonden dat voetbal niet schadelijk was voor vrouwen. De grote doorbraak liet echter nog even op zich wachten. Pas in 1993 kwam er erkenning voor het vrouwenvoetbal. Voor die tijd waren er al wel de eerste officieuze interlandwedstrijden waar de Nederlandse vrouwen aan deelnamen tegen West-Duitsland. Nederland verloor met 2-1. Lenie van Wensveen deed als 14-jarig meisje mee aan de interland van 1956 en scoorde ook nog.
De Eerste Stappen in Nederland
De eerste officiële Nederlandse vrouwenvoetbalvereniging, De Oostzaanse Vrouwenvoetbal Vereniging, werd opgericht in 1924. Echter, de ontwikkeling van het vrouwenvoetbal kwam pas rond 16 april 1955 weer op gang, toen de Algemene Damesvoetbalbond werd opgericht. Dit leidde tot een grote groei, met 14 clubs die deelnamen aan de eerste vrouwenvoetbalcompetitie. Desondanks bleef erkenning van de KNVB uit. In de jaren na 1955 kwamen er steeds meer vrouwenteams, maar pas in 1971 erkende de KNVB het vrouwenvoetbal officieel. Vanaf dat jaar maakte vrouwenvoetbal officieel deel uit van de KNVB. Aanvankelijk speelden de Nederlandse vrouwen dertig minuten per helft, later veertig, en pas in 1994 werd dit 45 minuten, net als bij de mannen. Ook speelden vrouwen in die tijd met een kleinere bal.
Internationale Aandacht en Groeiende Populariteit
Een cruciaal moment was de WK-finale van 1999 tussen de Verenigde Staten en China, die door 90.000 toeschouwers in het stadion en 40 miljoen mensen thuis live werd gevolgd. Na deze wedstrijd kreeg het vrouwenvoetbal in Amerika een vaste plaats, en het is daar zelfs populairder dan het mannenvoetbal.
Lees ook: Wanneer begint de openingsceremonie?
De Opkomst van de OranjeLeeuwinnen
Met de winst van de OranjeLeeuwinnen op het EK in eigen land en het zilver bij het WK in Frankrijk is het vrouwenvoetbal in Nederland definitief doorgebroken. De kroon op een prachtig EK: Nederland is in eigen huis Europees kampioen. De finale tegen Denemarken wordt met 4-2 gewonnen. De OranjeLeeuwinnen, zoals de beste voetbalsters van Nederland worden genoemd, zijn door de kledingsponsor in een nieuwe outfit gestoken met als subtiel detail geen leeuw maar een leeuwin op de borst.
Het UEFA Women’s Championship
Het UEFA Women’s Championship, dat elke vier jaar plaatsvindt, brengt de beste nationale vrouwenteams uit Europa samen. Landen die gastland willen zijn, moeten een formeel biedingsproces doorlopen en voldoen aan de eisen van de UEFA. Gastland zijn omvat logistieke paraatheid, infrastructuur, veiligheidswaarborgen, accommodaties, marketing en een duidelijke toewijding aan de ontwikkeling van het vrouwenvoetbal. De UEFA beoordeelt de kandidaturen op basis van sportieve infrastructuur, financiële steun en nationale voetbalontwikkelingsplannen.
Het aantal deelnemende teams is geleidelijk toegenomen, van acht in 1997 tot zestien in 2025, wat grotere en technisch geavanceerdere stadions vereist. Eerdere gastlanden hadden vaak al ervaring met het organiseren van UEFA- of FIFA-toernooien. Duitsland organiseerde bijvoorbeeld een toernooi in 2001 na eerdere succesvolle mannencompetities in de jaren tachtig en negentig. Het gastland heeft directe invloed op teamprestaties, mediabelangstelling, commerciële samenwerkingen en fanbetrokkenheid. Een team dat op eigen bodem speelt, kan meer energie tonen, terwijl reisafstanden en -omstandigheden andere ploegen kunnen beïnvloeden.
De UEFA lijkt een voorkeur te hebben voor kandidaten met bewezen organisatorisch vermogen. Een continuïteit van infrastructuur biedt duidelijke voordelen. Meerdere landen die samen bieden is een trend die de laatste tijd vaker voorkomt. Voor 2025 probeerden Denemarken, Zweden, Noorwegen en Finland gezamenlijk het toernooi binnen te halen. Toch brengt gezamenlijk organiseren complicaties met zich mee, zoals ingewikkeldere reislogistiek, verschillen in nationale wetgeving en het regelen van uitzendrechten per rechtsgebied.
De FIFA Women's World Cup: Een Historisch Overzicht
De FIFA Women's World Cup wordt dit jaar voor de negende keer gehouden. In 1991 vond in China het allereerste officiële WK voor vrouwen plaats. Dat zouden ze in totaal vier keer doen. Duitsland werd tweemaal Weltmeister, terwijl Noorwegen en Japan zich een keer tot wereldkampioen kroonden. De Nederlandse vrouwen hebben twee WK-deelnames achter hun naam staan. Een korte, maar wel heel opmerkelijke WK-geschiedenis.
Lees ook: Seizoenopening korfbal
WK 2015: Het Debuut van de OranjeLeeuwinnen
Pas in 2015 zijn de OranjeLeeuwinnen voor het eerst present op een WK. Met de ervaring van twee gespeelde EK's op zak melden ze zich onder leiding van bondscoach Roger Reijners in Canada op het mondiale podium. Daar beleeft de WK-debutant een vliegende start door de openingswedstrijd met 1-0 van Nieuw-Zeeland te winnen. Een historisch resultaat dankzij een heerlijke treffer van Lieke Martens. Oranje gaat vervolgens onderuit tegen China (0-1), maar overleeft de groepsfase na een 1-1 gelijkspel tegen gastland Canada. In de achtste finale stuit Nederland in Vancouver op regerend wereldkampioen Japan. De ploeg houdt zich aardig staande, maar moet na de 2-1 nederlaag toch het wereldtoneel verlaten. Vanwege het tijdsverschil met Canada vinden de wedstrijden van Oranje in onze nacht plaats. Hierdoor komt het toernooi nooit echt goed tot leven bij het grote Nederlandse publiek.
WK 2019: De Weg naar de Finale
Met een geheel andere status beginnen de OranjeLeeuwinnen in 2019 aan hun tweede WK. Ze arriveren als Europees kampioen in Frankrijk. Dankzij de verrassende Europese titel twee jaar eerder in eigen land horen de Oranjevrouwen van bondscoach Sarina Wiegman plotsklaps bij de mondiale elite. Na zeges op Nieuw-Zeeland (1-0), Kameroen (3-1) en Canada (2-1) plaatst Oranje zich als groepswinnaar voor de knock-outronde. Daarin treft het meteen in de achtste finale Japan. Oranje heeft het moeilijk, maar blijft dankzij de voortreffelijk keepende Sari van Veenendaal overeind en wint uiteindelijk dankzij een strafschop van Lieke Martens in de laatste minuut: 2-1. In de kwartfinale boekt de ploeg via treffers van Stefanie van der Gragt en Vivianne Miedema een verdiende zege op Italië, waarna Jackie Groenen in de verlenging de halve finale tegen Zweden beslist: 1-0. Het onwaarschijnlijke is gebeurd: Oranje staat in de WK-finale! En ook het land staat op zijn kop. Vanwege de geringe afstand en de populariteit van de Leeuwinnen kleuren de stadions in Frankrijk oranje. Ook bij de finale in Lyon zijn weer vele fans aanwezig. Zij zien dat Nederland het moeilijk heeft en een maatje te klein is voor de Verenigde Staten. Een penalty van Rapinoe en een fraaie treffer van Lavelle beslissen de eindstrijd. Na de tranen komt de trots. Oranje mag zich vier jaar lang vice-wereldkampioen noemen. Van Veenendaal wordt gekozen tot beste keeper van het WK.
WK 2023: Kwartfinales
Ze zaten in een zogenaamde 'poule des doods' met grote Verenigde Staten, Portugal en Vietnam. Toch schopten ze het tot de kwartfinales, waar ze uitgeschakeld werden door Spanje. Naar huis met opgeheven hoofd, aldus aanvoerster Sherida Spitse: 'ik kijk met een trots gevoel terug op wat we dit hele toernooi hebben laten zien. We zitten weer bij de top. Dat waren we niet, maar nu weer wel. Hier kunnen we mee door.' En zo is het maar net!
Historische Hoogtepunten in het Vrouwenvoetbal
- 1971: Erkenning van het vrouwenvoetbal in Nederland: Hoewel vrouwen al in 1920 en '30 een balletje begonnen te trappen, moest er nog zo'n vijftig jaar verstrijken voordat het vrouwenvoetbal officieel erkend werd als sport. Pas in 1971 was Nederland aan de beurt en maakte vrouwenvoetbal officieel deel uit van de KNVB.
- 23 september 1956: Het Nederlandse vrouwenelftal speelt eerste wedstrijd ooit: Op 23 september 1956 speelde het Nederlandse vrouwenelftal voor het eerst een wedstrijd. Officieel was het allemaal nog niet, dat potje tegen West-Duitsland, maar het vuurtje voor een internationale competitie was aangewakkerd.
- 1991: Het eerste wereldkampioenschap: De eerste editie van het Wereldkampioenschap Vrouwen werd gehouden in China. Een belangrijke mijlpaal voor internationaal vrouwenvoetbal.
- 2002: Voetbal wordt de meest beoefende meisjessport in Engeland: Ondanks dat Engeland op internationaal niveau (nog) geen grote prijzen binnensleepte, maakte de Engelse Football Association bekend dat de sport de populairste sport was onder jonge meisjes.
- 2007: Oprichting Eredivisie voor Vrouwen: Waar de Eredivisie voor mannen in 1957 werd opgericht, was zo'n dergelijke competitie voor vrouwen in 2007 pas realiteit. Het werd de hoogst haalbare voetbalcompetitie voor vrouwen in Nederland en verhoogde de zichtbaarheid en status van vrouwenvoetbal enorm.
- 2012: Olympische erkenning voor het vrouwenvoetbal: Een belangrijke stap in de ontwikkeling van de sport.
- 2014: Verbod op de hoofddoek voor vrouwen wordt opgeheven: Het duurde overigens nog eens negen jaar voordat de eerste vrouw met een hoofddoek aantrad op een WK-toernooi. Dat was de Marokkaanse Nouhalia Benzina, onze voormalige Woman of the Week.
- 2017: Oranje Leeuwinnen slepen EK-titel binnen tijdens het EK Vrouwen 2017 in eigen land: Hét hoogtepunt uit de geschiedenis van het vrouwenvoetbal voor Nederland? Zonder meer de EK-titel, die ze nota bene in eigen land binnensleepten. De 'EK-gekte' was enorm en nog nooit eerder keken er zoveel mensen in Nederland naar een wedstrijd van het EK vrouwenvoetbal.
- 2022: Gelijk salaris voor vrouwen: Per 1 juli zijn de premies voor mannen en vrouwen in het Nederlands Elftal gelijk.
- 2023: Oranje Leeuwinnen halen kwartfinales WK: Ze zaten in een zogenaamde 'poule des doods' met grote Verenigde Staten, Portugal en Vietnam. Toch schopten ze het tot de kwartfinales, waar ze uitgeschakeld werden door Spanje.
Pioniers en Doorbraken
In bronnen is weinig terug te vinden over de geschiedenis van vrouwenvoetbal. In het midden van de vorige eeuw vond de Nederlandse voetbalbond het maar niks dat vrouwen voetbalden. Dat we op dit niveau zijn gekomen, is mede te danken aan pioniers als Lenie van Wensveen-van der Jagt. Pas in 1971 speelde het Nederlandse vrouwenelftal een wedstrijd die officieel werd erkend door de bonden UEFA en FIFA, tegen Frankrijk (0-4). In dat jaar stemde de KNVB ook toe: de bond ging een fusie aan met de door vrouwen opgerichte Damesvoetbalbond.
Ongelijkheid en Uitdagingen
Het onderzoek toont aan dat er nog geen sprake is van gelijke kansen omdat de Vrouwen Eredivisie tegen een aantal belemmeringen aanloopt. Vrouwenvoetbal is dus aan het groeien, maar dit rooskleurige vooruitzicht kent echter ook een keerzijde. Meisjes en vrouwen worden in het voetbal nog altijd veelvuldig achtergesteld bij jongens en mannen. Er heerst een zekere ongelijkheid binnen de functies voor vrouwen in de voetbalwereld. Het ontbreken van vrouwencoaches in het mannenvoetbal is opvallend.
Lees ook: Overzicht KNVB Regels Damesvoetbal
De Rol van de KNVB
De Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (KNVB) meldt dat de vertegenwoordiging van vrouwen in betaald mannenvoetbal geleidelijk toeneemt, vooral in functies als algemeen directeur, scheidsrechter en medisch staflid. De KNVB beoogt met deze maatregelen de bestaande lijn van professionalisering voort te zetten en streeft naar een gelijkwaardige behandeling van zowel het mannen- als het vrouwenelftal.
Vrouwelijke Scheidsrechters: Een Historisch Perspectief
Bij het Regionaal Archief Alkmaar is een bijzondere collectie over de eerste vrouwelijke scheidsrechters opgedoken. Hierin zit onbekend materiaal uit het begin van de jaren zestig, waaronder tientallen foto’s. De KNVB wees deze week Shona Shukrula aan als eerste vrouwelijke scheidsrechter in het profvoetbal voor mannen. Shukrula komt uit Alkmaar, toevallig dezelfde stad die al in 1961 een doorslaggevende rol speelde bij de acceptatie van de vrouwelijke voetbalscheidsrechter.
Begin jaren zestig startte de KNVB-afdeling in Alkmaar een campagne voor nieuwe jeugdscheidsrechters, waarvoor Ineke Boom, Klasina Laan en Nel Rentenaar zich aanmeldden. Zij werden toegelaten tot de opleiding, wat voor die tijd revolutionair was. Vrouwen mochten toen nog niet eens voetballen. Achter gesloten gordijnen werd dit drietal in het grootste geheim voorbereid op hun eerste wedstrijden in het jeugdvoetbal. Op 11 juni 1961 maakten zij hun debuut tijdens een toernooi in Alkmaar, wat een enorme mediabelangstelling opleverde. Dit was niet alleen nieuw in Nederland, maar ook in het internationale voetbal.
Ondanks een aanhoudend verbod van de nationale KNVB werden er in dat seizoen 32 vrouwen in de provincie Noord-Holland opgeleid tot scheidsrechter. Er is maar weinig bekend over de grote historische rol, die Alkmaar in het vrouwenvoetbal heeft gespeeld. Om te beginnen doken er foto’s op van Boom, Laan en Rentenaar, die nog nooit zijn gepubliceerd. Helemaal bijzonder is dat deze eerste vrouwelijke scheidsrechters in de jaren 60 en 70 hun eigen tijdschrift hebben gemaakt: ’t V-S-ertje. Buiten het archief is ook nog een plakboek aangetroffen bij Nel Harreveld - Rentenaar, één van de eerste drie scheidsrechters uit 1961. Hierin zit onder meer het vaantje uit 1961 van de eerste voetbalwedstrijd ooit met een vrouwelijke scheidsrechter.
Het EK Vrouwenvoetbal
Het Europees kampioenschap voetbal vrouwen is het belangrijkste voetbaltoernooi voor vrouwen in Europa. Duitsland is recordkampioen, met 8 van de tot nu toe 12 edities gewonnen. Het aantal deelnemende landen is door de jaren heen elke keer gegroeid. Bij de editie van 2017 in Nederland werd het aantal uitgebreid naar 16 landen.
EK Vrouwen 2025
Het EK Vrouwen 2025 staat op het punt van beginnen in Zwitserland. De statistieken van 2024-2025 zeggen veel over de kansen van elk land in de eindstrijd om Europees succes. Zo maakte Frida Maanum (Noorwegen) maar liefst zeven doelpunten in zes kwalificatiewedstrijden. Spanje reist als dé te kloppen ploeg af naar Zwitserland: regerend wereldkampioen, winnaar van de Nations League en topfavoriet bij de bookmakers. Bijna ongelofelijk, maar Spanje heeft zich in haar geschiedenis nog nooit Europees Kampioen mogen noemen.
De Toekomst van het Vrouwenvoetbal
De UEFA richt zich steeds meer op de langetermijneffecten van toernooien. De achtergelaten nalatenschap doet ertoe. Voor 2025 introduceerde de Zwitserse voetbalbond een plan gericht op toegankelijkheid, trainersopleiding, vrijwilligerswerk en clubontwikkeling. Publieke financiering speelt een belangrijke rol. Tijdens de voorbereidingsfase voor 2025 kreeg Zwitserland te maken met aanzienlijke publieke kritiek, maar uiteindelijk leidde politieke druk tot een verhoging van de federale bijdrage.
Voor de editie van 2029 hebben vijf landen hun interesse kenbaar gemaakt: Denemarken en Zweden samen, Polen, Portugal, Duitsland en Italië. Al deze landen hebben eerder een toernooi georganiseerd of een bieding gedaan. De UEFA beoordeelt de biedingen op stadionkwaliteit, planningsstructuur, steun van de overheid en de ambities van de voetbalbond.
Vrouwenvoetbal in Nederland Vandaag
Voetballende meiden en vrouwen zijn niet meer weg te denken uit het Nederlandse voetballandschap. Binnen de KNVB zijn meiden en vrouwen de snelst groeiende doelgroep als het gaat om ledenaantallen.
Obstakels en Erkenning
De Nederlandsche Voetbalbond zag echter geen heil in voetballende vrouwen. De voorloper van de KNVB vond dat vrouwen 'echtgenote, moeder of geliefde van voetbalspelers’ moesten zijn. Toch werden er in de jaren die volgden steeds meer vrouwenteams opgericht. Op eigen initiatief werden regionale competities en onderlinge oefenwedstrijden georganiseerd. Het vrouwenvoetbal werd uiteindelijk in Nederland in 1971 erkend.
Gemengd Voetbal en Spectaculaire Groei
Een belangrijke stap in de goede richting was de introductie van gemengd voetbal in 1986. Deze stap maakte het mogelijk om jongens en meiden tot en met 12 jaar met en tegen elkaar te laten spelen. De groei van het aantal vrouwelijke speelsters is enorm. In 1985 telde de voetbalbond 36.000 vrouwelijke leden, in 1998 stond de teller op ruim 65.000 leden, en in 2015 waren er al 146.090 vrouwelijke leden.
Internationale Toernooien en OranjeLeeuwinnen
De internationale overkoepelende organisaties UEFA en FIFA erkennen de positie van het vrouwenvoetbal door kampioenschappen te organiseren op Europees en wereldniveau. Het Nederlands vrouwenelftal speelde in 1973 voor het eerst een interland. In 2009 plaatste Nederland zich voor het eerst voor de Europese eindronde. In 2014 schreef het team geschiedenis door zich voor het eerst te kwalificeren voor een mondiale eindronde.
tags: #opening #damesvoetbal #toernooi #geschiedenis