Pool, ook bekend als poolbiljart, is een van oorsprong Amerikaans spel dat gespeeld wordt op een pooltafel. Het is populair in Nederland en België, vooral onder jongeren. Poolen is een van de soorten biljart, waartoe ook snooker en carambolebiljart behoren.
Algemene Spelregels en Bepalingen
Pool wordt gespeeld op een pooltafel, waar in elke hoek en in het midden van de lange zijden een gat (pocket) zit. De ballen moeten in de pockets worden geschoten, en een standaard set poolballen is genummerd van 1 tot en met 15. De nummers 1 tot en met 7 worden de 'hele' ofwel solids genoemd, nummer 8 is de zwarte bal en de nummers 9 tot en met 15 de 'halve' ofwel stripes.
Toernooibepalingen
Naast de spelregels zijn er toernooibepalingen die kledingvoorschriften, protesten, schemaprocedures en andere zaken omvatten. Deze bepalingen kunnen variëren van toernooi tot toernooi en worden gehanteerd door de toernooileiding. De oorspronkelijke spelregels mogen niet worden gewijzigd, tenzij door een officiële verklaring van de WPA Sports Director of een andere WPA-official.
Kledingvoorschriften
De kleding van elke speler moet in overeenstemming zijn met het toernooi of de wedstrijd en behoort schoon, gepast en in goede staat te zijn. Bij twijfel dient dit voor aanvang te worden gevraagd aan de toernooileiding, wiens oordeel bindend is. In uitzonderlijke gevallen kan de toernooileiding een speler die niet voldoet aan de kledingvoorschriften toestaan te spelen.
Voor heren:
- Een regulier shirt met kraag of polo-shirt in elke willekeurige kleur. Het shirt dient in de broek te worden gedragen en dient schoon en in goede conditie te zijn.
- De pantalon dient schoon en in goede conditie te zijn en mag elke willekeurige kleur zijn. Het dragen van denim/jeansstof is niet toegestaan, jeansdesign wel.
- De schoenen moeten in goede conditie zijn en bij de outfit passen. Sneakers en sandalen zijn niet toegestaan.
Voor dames:
- Een shirt, jurk, blouse of polo shirt.
- De pantalon dient schoon en in goede conditie te zijn en mag elke willekeurige kleur zijn. Het dragen van denim/jeansstof is niet toegestaan, jeansdesign wel.
- De schoenen moeten in goede conditie zijn en bij de outfit passen. Sneakers en sandalen zijn niet toegestaan.
Racken
Het tappen van het rack houdt in dat de ballen in de gaten van een template worden gelegd en dan op vaste posities in het laken wordt getapt (getikt). Deze procedure vervangt het gebruik van een traditionele driehoek en bewerkstelligt een snel, strak rack. De keuze voor het tappen of traditioneel racken is een keuze van de toernooileiding. Spelers mogen nooit ballen tappen, alleen toernooileiding of toernooiofficials mogen het rack-gebied tappen of opnieuw tappen.
Lees ook: Informatie over het Open Toernooi
Scheidsrechters en Spelersverantwoordelijkheid
Bij een toernooi kan sprake zijn van een area-scheidsrechter die de verantwoordelijkheid heeft over meerdere tafels. In een dergelijke situatie is het de verantwoordelijkheid van de spelers om toe te zien op het naleven van de regels. De wachtende speler vervult alle taken van de scheidsrechter. Indien de spelende speler van mening is dat de wachtende speler geen correct oordeel kan vellen over een shot, dient hij de area-scheidsrechter te vragen dit te doen.
Bij onenigheid tussen twee spelers in een wedstrijd zonder scheidsrechter, waarbij de area-scheidsrechter wordt gevraagd te oordelen over een situatie die hij niet heeft gezien, dient hij zichzelf hierover zo zorgvuldig mogelijk te informeren. Onafhankelijke getuigen, videobeelden of de situatie reconstrueren zijn hierbij mogelijkheden.
Onsportief Gedrag en Besluitvorming
De regels en bepalingen bieden de scheidsrechters en andere toernooi officials voldoende mogelijkheden in het bestraffen van onsportief gedrag. Factoren zoals eerdere vergelijkbare gedragingen, eerdere waarschuwingen, ernst van de overtreding en eventueel medegedeelde informatie bij de spelersbijeenkomst worden in overweging genomen.
Indien een speler een besluit wil laten nemen, dient hij dit te laten doen door de scheidsrechter. Bij protest kan contact worden opgenomen met de hoofdscheidsrechter en hierna bij de toernooi-director. Bij elk regulier toernooi is het besluit van de toernooi-director bindend. Bij het WPA Wereldkampioenschap is een hoger beroep mogelijk bij de WPA Sports Director.
Taken en Verantwoordelijkheden van de Scheidsrechter
Een speler heeft bij een bepaalde beslissing eenmaal het recht een scheidsrechter te vragen zijn oordeel te herzien. De scheidsrechter zal alle feiten die betrekking hebben op de spelregels vaststellen, voorwaarden voor eerlijk spel garanderen, fouls callen en hierbij aanvullende acties ondernemen. Indien eerlijk spel niet gegarandeerd kan worden, zal de scheidsrechter het spel stilleggen. De scheidsrechter callt fouls en andere specifieke situaties zoals omschreven in de regels.
Lees ook: Alles over het Open Toernooi United Service
De scheidsrechter mag geen antwoord geven op vragen over het toepassen van de regels en andere aspecten waarvan de regels niet stellen dat hij verplicht is antwoord te geven. Hij mag de speler assisteren met het pakken en wegnemen van de mechanische brug. Indien nodig kan de scheidsrechter assisteren met het aan de kant houden van de verlichting.
Uitleg van Regels en Feiten
De scheidsrechter zal vragen van de spelers beantwoorden met betrekking tot objectieve feiten, zoals of een bal in de rack area ligt, of een bal in het hoofdveld ligt, wat de score is, hoeveel punten nog benodigd zijn voor de winst, of hijzelf of zijn tegenstander op één of twee fouls staat, welke regel van toepassing is bij het maken van een bepaald shot, enz. Indien gevraagd naar uitleg van een bepaalde regel, zal de scheidsrechter die regel zo goed mogelijk uitleggen, maar er kunnen alleen rechten worden ontleend aan de feitelijke regels en niet aan de gegeven informatie door de scheidsrechter.
Herstel van Posities
Bij elke situatie waar een bepaalde positie hersteld moet worden, is dit de taak en verantwoordelijk van de scheidsrechter. Hij mag zijn mening baseren op elke, naar zijn mening toepasselijke manier. Hij mag één of beide spelers naar hun mening vragen, maar de mening van de betreffende speler is niet bindend en kan van worden afgeweken.
Materiaal en Gepotte Ballen
Na de start van een toernooi of bepaalde wedstrijd heeft de speler geen recht meer de kwaliteit of legaliteit van het materiaal onder de verantwoordelijkheid van de toernooileiding aan de orde te stellen, tenzij hij hierbij wordt gesteund door de scheidsrechter of Tournament Director. Een bal is pas gepot, indien hij voldoet aan alle voorwaarden zoals beschreven bij definitie 9.3 Gepotte bal. Hoewel het de taak is van de scheidsrechter om de pockets tijdig leeg te maken, ligt de eindverantwoordelijkheid voor het niet maken van fouls bij de speler.
Time-outs
Tenzij anders aangegeven door de toernooileiding, mag elke speler één time-out nemen van maximaal vijf minuten voor negen racks per wedstrijd bij Eight Ball en dertien racks per wedstrijd bij Nine Ball. Bij kortere wedstrijden mag geen time-out worden genomen. De tegenstander dient in zijn stoel te blijven zitten tijdens de time-out. Een speler kan op medische gronden aanspraak maken op meerdere time-outs.
Lees ook: De opkomst van padel
Racken bij Nine Ball
Regel 2.2 omschrijft het racken van de ballen bij Nine Ball, waarbij, behalve de 1 en de 9, de ballen willekeurig worden gerackt en geen vast patroon wordt aangehouden. Indien niet de scheidsrechter rackt en een speler van mening is dat de andere speler opzettelijk een bepaald patroon hanteert bij het racken van de ballen, mag hij dit aan de orde stellen bij een official. Indien de betreffende official vaststelt dat de betreffende speler inderdaad een bepaald patroon hanteert, zal deze speler een officiële waarschuwing krijgen.
Open Break bij Nine Ball
De toernooileiding mag aanvullende eisen stellen aan een open break bij bepaalde spelsoorten zoals Nine Ball.
Practice en Opzettelijk Aanraken van Ballen
Het is verboden om de cue ball van pad te veranderen door middel van de keu of iets anders bij een miscue op de break. Practice-overtredingen zijn absoluut verboden en vallen onder 7.16 Onsportief gedrag (b). Spelers mogen nooit met opzet een bal aanraken m.u.v. een voorwaartse stroke beweging bij de cue ball.
Shot Clock
Een shot clock kan op elk moment in een wedstrijd worden aangevraagd door een toernooiofficial of één van de spelers. De toernooileiding of een andere toernooiofficial neemt het besluit om de shot clock toe te passen. Als richtlijn geldt een shot clock van 35 seconden, waarbij een waarschuwing volgt als 10 seconden resteren. Beide spelers krijgen één extensie per rack van 25 seconden.
Cue Ball Fouls
Indien geen scheidsrechter aanwezig is, kan gespeeld worden met alleen cue ball fouls. Dat wil zeggen, het aanraken of doen bewegen van objectballen is geen foul, behalve wanneer het de uitkomst van het gespeelde shot beïnvloedt, de geraakte bal de positie van een andere bal verandert, of er een willekeurige bal over de positie rolt waar de bewogen bal eerst lag.
Aanvangstijd en Inmenging
De spelers moeten op de aanvangstijd bij de tafel zijn en gereed om de wedstrijd aan te vangen. Indien een speler te laat is, heeft hij 15 minuten om zich wedstrijdklaar bij zijn toegewezen tafel te melden, anders verliest hij de wedstrijd. De scheidsrechter moet er zorg voor dragen dat inmenging van buitenaf wordt voorkomen.
Coaching
Het is een speler toegestaan advies van een coach te krijgen tijdens een wedstrijd. Dit mag niet op continue shot-by-shot basis, welke de aard van het spel beïnvloedt. Een time-out kan gebruikt worden om hulp van de coach te krijgen. De coach mag niet in de buurt van de tafel komen.
Onvoorziene Situaties
Indien zich iets voordoet tijdens de wedstrijd, wat niet wordt omschreven in deze regels en bepalingen, bepaalt de scheidsrechter hoe hier op eerlijke wijze mee om wordt gegaan.
Gedrag van Spelers
De niet-speler dient in zijn stoel te blijven zitten als de tegenstander aan tafel is. Indien een speler tijdens de wedstrijd de tafel wil verlaten, dient hij te allen tijde toestemming te vragen en krijgen van de scheidsrechter.
Vastliggen van Ballen
De scheidsrechter dient zorgvuldig om te gaan met het onderzoeken en callen van het al of niet vastliggen van een bal aan een band of van de cue ball aan een andere bal. De niet-speler mag de scheidsrechter hieraan herinneren. De speler moet zijn tegenstander toestaan dit te verzoeken en moet de scheidsrechter tijd toestaan dit vast te stellen.
Spelvarianten
Er zijn meerdere spelvarianten van pool, waarvan de drie populairste zijn:
- 8-ball
- 9-ball
- Straight pool (14.1)
8-Ball
Eight ball is een ‘aankondigingspel’ dat gespeeld wordt met een witte speelbal en vijftien genummerde ballen. De ene speler moet de ballen 1 tot en met 7 (de volle ballen) potten, terwijl de andere speler de ballen 9 tot en met 15 (de gestreepte ballen) moet potten. Van zodra een speler alle ballen van zijn eigen soort gepot heeft, mag hij proberen de 8-ball te potten.
Aankondigingen:
Voor de hand liggende ballen en pockets moeten niet aangekondigd worden. Als het voor hem niet duidelijk is, heeft de regenspeler echter steeds het recht om te vragen welke bal en pocket gespeeld gaat worden. Stoten via banden en combinatiestoten worden niet als voor de hand liggend beschouwd en dienen steeds aangekondigd te worden. Bij de openingsstoot moet niet aangekondigd worden.
Opstelling:
De ballen worden in de vorm van een omgekeerde driehoek op de tafel gelegd, met de topbal van de driehoek op het voetpunt. De 8-Ball is de middelste uit de rij van 3 ballen. De winnaar van de ‘lag’ kiest of hij zelf opent of dat hij de tegenspeler laat openen.
Openingsstoot:
Om geldig te openen, moet de openende speler (met de speelbal in de hand achter de hoofdlijn) ofwel (1) een of meerdere balen potten, ofwel (2) minstens vier genummerde ballen een band laten raken. Als bij de openingsstoot de speelbal gepot wordt, (1) blijven alle gepotte ballen gepot (behalve de 8-bal), (2) is het een fout en (3) is de tafel open.
Open Tafel:
De tafel is open zolang niet vaststaat welke speler met welke soort ballen (de groep: de volle of de gestreepte ballen) speelt. Bij een open tafel mag men als eerste een volle bal raken om een gestreepte bal te potten en vice versa. De tafel is steeds open na de openingsstoot. De keuze van de groep gebeurt nooit bij de openingsstoot, zelfs niet als daarin ballen gepot worden.
Safetystoot:
Omwille van tactische redenen kan een speler verkiezen om een bal te potten en toch niet aan beurt te blijven. Hij kan dit doen door een safetystoot aan te kondigen: een safetystoot is een geldige stoot. Als een speler een safetystoot wil uitvoeren op een voor de hand liggende bal, dan moet hij dat vooraf aankondigen. Doet hij dat niet en pot hij in de stoot een of meerdere ballen van zijn eigen groep, dan moet de speler zelf verder spelen.
Fouten:
Na een fout krijgt de tegenspeler de speelbal in de hand over de volledige tafel. Enkel bij fout bij de openingsstoot krijgt hij de speelbal in de hand achter de hoofdlijn. Met de speelbal in de hand mag een speler zijn hand of ieder deel van de keu (de pomerans inbegrepen) gebruiken om de speelbal te plaatsen. Combinatiestoten zijn toegestaan.
Een ongeldig gepotte bal is een bal die gepot werd (1) in een stoot waarin een fout gemaakt werd, (2) in een andere dan de aangekondigde pocket, of (3) in een safetystoot. Worden er genummerde ballen uit de tafel gespeeld, dan is dat een fout en gaat de beurt over op de tegenspeler. Is het de 8-ball die uit de tafel gespeeld wordt, dan verliest men het spel.
Een fout maken bij het potten van de 8-ball (behalve bij de opening) de 8-ball potten in dezelfde stoot als die waarin de laatste van zijn groep ballen gepot wordt de 8-baI uit de tafel spelen de 8-ball potten in een andere dan de aangekondigde pocket de 8-ball potten wanneer er nog genummerde ballen van de eigen soort op tafel liggen.
9-Ball
Nine bal wordt gespeeld met de witte speelbal en de genummerde ballen van een tot en met negen. Bij elke stoot moet de speelbal als eerste de laagst genummerde bal op de tafel raken, doch de ballen moeten niet in volgorde gepot worden. Zolang hij op een geldige manier genummerde ballen pot en hij geen fout maakt of het spel wint door de 9-ball te potten, blijft een speler aan de beurt. Na een misser moet de aan tafel komende speler beginnen met de speelbal op de plaats waar hij ligt; werd er echter een fout gemaakt, dan krijgt hij de bal in de hand overal op de tafel.
Push Out:
Op de stoot direct volgend op de openingsstoot mag een ‘push out’ gespeeld worden. Bij een ‘push out’ is het niet nodig de speelbal een genummerde bal of een band te laten raken; alle andere foulregels blijven echter gelden. Een ‘push out’ dient vooraf aangekondigd te worden, zo niet zal de stoot als een gewone stoot beschouwd worden. Alle ballen die tijdens een ‘push out’ gepot worden, blijven gepot, uitgezonderd de 9-ball, die terug gespot wordt. Na een ‘push out’ mag de inkomende speler kiezen of hij de volgende stoot zelf speelt, of dat hij hem overlaat aan de speler van die de ‘push out’ gespeeld heeft.
Fouten:
Als een speler een fout maakt, dan stopt zijn beurt. Alle ballen die hij gepot heeft blijven weg, uitgezonderd de 9-ball die terug gespot wordt. De inkomende speler krijgt de bal in de hand op de hele tafel. Als een speler de bal in de hand krijgt, dan mag hij die overal op de tafel leggen zonder even wel een genummerde bal aan te raken.
Als een speler drie opeenvolgende fout begaat in drie opeenvolgende stoten (dus zonder dat hij intussen een geldige stoot maakt), dan verliest hij het spel. De drie fout moeten alle drie in hetzelfde spel plaatsvinden.
Straight Pool (14.1)
Continuüm is een ‘aankondigingspel’. Spelers moeten voor elke stoot de bal en zijn pocket aankondigen. Een speler scoort een punt voor iedere correct aangekondigde en in een geldige stoot gepotte bal. Hij mag verder spelen tot hij er niet langer in slaagt een aangekondigde bal geldig te potten of hij een fout maakt. Een speler kan de eerste 14 ballen potten, maar voor hij dan verder speelt door op de 15de (laatst op de tafel overblijvende) bal te spelen, moeten de 14 gepotte balen terug opgelegd worden met een vrije plaats op het voetpunt.
Openingsstoot:
De openende speler moet ofwel (1) een bal en de pocket waarin die gepot zal worden, aankondigen en daar ook in slagen, ofwel (2) de speelbal een genummerde bal laten raken en vervolgens de speelbal en minimaal twee genummerde ballen een band laten raken. Voldoet men niet 1 van beide voorwaarden dan maakt men en ‘openingsfout’, die bestraft wordt met twee minpunten (die van de score afgetrokken worden). Wordt bij de openingsstoot voldaan aan de hierboven genoemde eisen maar wordt de speelbal gepot, dan is dat een fout, die bestraft wordt met 1 minpunt en die wel meetelt voor de ‘drie-foul-regel’.
Spelregels:
Zolang een speler op een Iegale wijze ballen pot, blijft hij aan de beurt. Een speler mag eender welke bal kiezen, maar dient weI steeds de gekozen bal en pocket aan te kondigen. Details zoals eventueel te raken banden, combinaties, en dergelijke meer (die alle geldig zijn) dienen niet vermeld te worden.
Bij alle stoten dient de speler de speelbal een genummerde bal laten raken en daarna ofwel (1) een genummerde bal te potten, ofwel (2) de speelbal of eender welke genummerde bal tegen een band te spelen.
Wanneer de veertiende bal gepot is, wordt het spel tijdelijk stilgelegd. De speelbal en de overblijvende vijftiende bal blijven liggen op de plaats waar ze liggen, de veertien gepotte ballen worden terug opgelegd waarbij de plaats van de topbal (op het voetpunt) open blijft.
Omwille van redenen van defensieve aard mag een speler een safety-stoot aankondigen. Ze zijn geldig, zolang aan alle geldende regels voldaan wordt.
Een speler mag een bal, die in de richting van een pocket of de ‘driehoek’ loopt, niet vastnemen, aanraken, of op eender welke wijze beïnvloeden. Doet hij dat toch, dan maakt hij een zogenaamde ‘opzettelijke fout’ die bestraft wordt met zestien minpunten: 1 voor de fout en vijftien voor het opzettelijke karakter ervan.
Voor ieder fout wordt 1 punt afgetrokken. Een speler die een fout maakt, krijgt hij 1 (of in sommige gevallen meer) minpunt(en) aangetekend en er wordt aan de speler medegedeeld dat hij op 1 fout staat. Is zijn volgende stoot geldig dan wordt zijn fout uitgeveegd. Slaagt hij daar niet in, dan krijgt hij opnieuw 1 minpunt toegewezen en komt hij op twee fout te staan. Slaagt hij bij zijn derde beurt aan de tafel nog niet, dan maakt hij zijn derde opeenvolgende fout waarvoor hij vijftien strafpunten krijgt.
De Pooltafel
Pooltafels hebben een rechthoekig speelveld dat twee keer zo lang als breed is. De grootte van een tafel wordt in voeten uitgedrukt en is niet voorgeschreven, behalve voor professionele toernooien waar 8- of 9voets tafels gebruikt moeten worden.
Competitie en Toernooien
Pool wordt gespeeld in competities en toernooien op amateur- en professioneel niveau. In Nederland wordt de landelijke en regionale teamcompetitie georganiseerd vanuit de KNBB (Koninklijke Nederlandse Biljart Bond).
Rotterdam Open
Het Rotterdam Open is een voorbeeld van een pooltoernooi, waar spelers zich via een direct entry kunnen inschrijven. Er zijn kwalificatierondes en een hoofdtoernooi. De loting wordt minimaal 30 minuten voor aanvang verricht. Tijdens het hoofdtoernooi is er een livestream en een lunchbuffet beschikbaar.
Inschrijving en Deelname
Spelers kunnen zich inschrijven voor het Rotterdam Open via een direct entry, waarbij het inschrijfgeld dient te worden overgemaakt op het aangegeven IBAN-nummer. Het toernooi is bedoeld voor beginnende en recreatieve spelers, en de organisatie behoudt het recht om kandidaten uit te sluiten.