De Nederlandse vrouwenhockey geschiedenis is rijk en divers, gevormd door pioniers, doorzettingsvermogen en een constante drang naar perfectie. Van de vroege dagen waarin gehockeid werd in lange rokken tot de moderne tijd waarin de Oranje Dames domineren op internationale toernooien, is het Nederlandse vrouwenhockey een verhaal van groei, succes en inspiratie.
De Vroege Jaren: Pionieren in Lange Rokken
De eerste hockeycompetitie voor dames in Nederland werd in 1909 opgericht. In die tijd speelden de dames nog in lange rokken met hoeden. Dameshockey in Nederland werd geïntroduceerd in 1891. Een belangrijke stap in de ontwikkeling van het dameshockey was de oprichting van een eigen bond, de Nederlandse Dames Hockey Bond (NDHB), op 16 oktober 1911. Deze bond zette zich in voor de promotie en professionalisering van de sport.
Hockey zelf is een sport die al duizenden jaren bestaat. Het huidige hockey begint echter pas vorm te krijgen vanaf de middeleeuwen. De Britten speelden een spel genaamd bandy-on-ice, voornamelijk op harde ondergronden zoals ijs en hard zand. Om die reden maakten ze de onderkant van hun stick krommer. De naam van het spel veranderde toen in hockey-on-ice. Veldhockey deed zijn intrede doordat de hockeyspelers in de zomer, bij gebrek aan ijs, op gras gingen trainen. De stick was traditioneel gemaakt van hout en had door de jaren heen verschillende krommingen.
De Vergeten Wereldkampioenschappen van 1948
De sportwereld schrijft het liefste haar eigen geschiedenis, vooraf goed opgeschoond en ontdaan van alle eventuele onwelgevalligheden. Alleen de helden en hoogtepunten komen aan bod, wat niet alleen vreselijk saai is, maar vooral ontoereikend. Een mooi voorbeeld is de ontstaansgeschiedenis van het WK vrouwenhockey, het evenement dat vanaf dit weekend in Spanje en Nederland wordt gehouden. De vrouwelijke hockeyers werden heel lang geweerd van internationale toernooien. Het eerste officiële wereldkampioenschap was pas in 1974, zoals we al opmerkten, en op de Olympische Spelen worden vrouwen sinds 1980 toegelaten. Toch waren er eerder al eens pogingen gewaagd, maar die zijn óf mislukt óf uit de geschiedenisboeken geschrapt. Zo was het Wagener Stadion eind jaren dertig nog maar net gebouwd toen de wereldhockeybond besloot om daar van 2 tot en met 13 mei 1940 het wereldkampioenschap voor mannen te organiseren. Het vrouwentoernooi werd toegewezen aan Den Haag met de finale ook in het Wagener. Beide evenementen gingen alleen niet door vanwege het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Acht jaar later, in mei 1948, kwamen de vrouwen alsnog naar het Amsterdamse Bos voor een wereldkampioenschap. "De dames-commissie van de Kon. Ned. Hockey Bond bereidde maanden lang deze ontvangst voor", zo omschreef tijdschrift Sportief. Twaalf landen hadden zich ingeschreven, maar op het laatste moment bleef Tsjechoslowakije weg vanwege de communistische machtsovername. Voordat de sportvrouwen in actie kwamen, was er eerst nog een openingsceremonie. "Een kostelijk, intiem sportfestijn", volgens Sportief, begunstigd door fantastisch lenteweer. De Nederlandse vrouwenploeg haalde zelfs de finale, maar verloor die met 1-0 van Engeland. in zijn verslag over het zeer succesvolle evenement. Dat dit wereldkampioenschap volkomen is vergeten, is vooral de schuld van de bestuurders van de All England Women’s Hockey Association. "Zij wensen geen scherp tournooi om de erepalm", schreef de Volkskrant in 1953. Deze hockeybestuurders weigerden daarom om de zege van hun land in 1948 te erkennen. De speelsters moesten hun medailles zelfs verstoppen in hun bagage, om te voorkomen dat die werden afgepakt! In het verslag in het eigen blad Hockey Field werd het toernooi geen wereldkampioenschap genoemd, maar een festival. Zo verdween dit unieke wereldkampioenschap uit 1948 onder een dikke laag stof om pas in de afgelopen jaren te worden herontdekt door sporthistorici in zowel Engeland als Nederland. In Engeland doken opeens zo’n verstopte medaille op en in Nederland bleken er nog filmbeelden te zijn, naast een groot aantal foto’s en krantenartikelen. En zo wordt het verhaal uit 1948 inderdaad een stuk interessanter dan de officiële geschiedschrijving van de sportwereld zelf.
Olympisch Goud in Los Angeles 1984: Een Historisch Moment
Eigenlijk waren de Nederlandse hockeyvrouwen als regerend wereldkampioen voorbestemd om in 1980 al goud te winnen. Maar door de Russische inval in Afghanistan werden de Olympische Spelen van Moskou door een deel van de Nederlandse sport geboycot, waaronder de hockeyers. Uiteindelijk lukte het de Nederlandse vrouwenhockeyploeg vier jaar later dan toch. Het laatste duel tegen Australië had voor de formatie van coach Gijs van Heumen de betekenis van een finale. De voorgaande vier wedstrijden was eigenlijk alleen overtuigend gespeeld tegen het als tweede eindigende West-Duitsland: 6-2. In het Weingart-stadion, waar de wedstrijden 's ochtends om acht uur begonnen, leken de Oranjevrouwen enigszins overbelast door de zware voorbereiding. Door het teleurstellende gelijkspel in de voorlaatste wedstrijd tegen Canada kreeg de afsluitende wedstrijd tegen Australië werkelijk het karakter van een finale. Australië moest met twee doelpunten verschil winnen om in het bezit van de gouden medaille te komen. Dat uitgangspunt leidde aanvankelijk tot een gespannen wedstrijd, waarin de risico's veel mogelijk werden gemeden. Na de ruststand van 0-0 richtte de favoriete ploeg zich echter op. Drie minuten na de pauze vond Sophie von Weiler via een strafcorner het eerste succes. Voor aanvoerster Lisette Sevens betekende het succes in haar 125ste interland tevens het afscheid van een imponerende loopbaan. Australië resteerde de teleurstelling van een vierde plaats.
Lees ook: Composition Dutch Team World Championship
De Nederlandse ploeg in Los Angeles bestond uit: Carina Benninga, Det de Beus, Fieke Boekhorst, Marjolein Eijsvogel, Marieke van Doorn, Irene Hendriks, Elsemiek Hillen, Aletta van Manen, Anneloes Nieuwenhuizen, Martine Ohr, Sandra Le Poole, Alette Pos, Lisette Sevens, Sophie von Weiler, Laurien Willemse en Margriet Zegers.
De Jaren Na Los Angeles: Bouwen aan een Nieuwe Generatie
Na de gouden medaille bij de Olympische Spelen in Beijing 2008 raakten de Nederlandse hockeysters hun onaantastbare positie langzaam kwijt. De Argentijnse vrouwen bleken steeds vaker de bovenliggende partij en namen de macht over, door de winst van de wereldtitel in 2010 in Rosario. Onder leiding van bondscoach Max Caldas, die de ontslagen Herman Kruis na het WK opvolgde, vond Oranje langzaamaan de weg omhoog. Voor 16.000 toeschouwers in de Riverbank Arena was het Nederlandse team met 2-0 te sterk voor Argentinië. Na een tegenvallende eerste helft, waarin beide landen weinig risico's namen, maakte Oranje na rust het verschil. Carlien Dirkse van den Heuvel opende de score. Haar levenspartner Maartje Paumen besliste het duel door de bal uit een strafcorner hoog en hard in het doel te slaan. "Zij hebben fenomenaal gespeeld'', zei Caldas over de speelsters van Oranje. "Ik heb nooit getwijfeld. We speelden degelijk in het toernooi, maar het was wachten tot individuen zouden opstaan om het niveau omhoog te krikken. De Argentijn begon begin 2011 bij de hockeybond. Hij maakte een speciaal trainingsprogramma en bracht met zijn hockeysters veel tijd door op sportcentrum Papendal. Bij de naburige Arnhemse hockeyvereniging Upward werd een kopie van het Londense veld aangelegd, in opvallend blauw, met roze stroken aan de zijkanten. "De speelsters en ik hebben elkaar recht in de ogen gekeken. We hebben afgesproken wat we wilden bereiken en wat we ervoor wilden doen. Nederland trof de Argentijnse vrouwen na de verloren WK-finale van 2010 nog een paar keer. Bij de Champions Trophy in 2011 was het team van Caldas de sterkste, maar de tijdens de laatste editie van dat toernooi moest Oranje de zege toch weer aan de Zuid-Amerikaansen laten. "Mooier kan toch niet?'' zei aanvalster Kim Lammers, die zowel in 2004 als 2008 buiten de selectie van Oranje werd gelaten en op 31-jarige leeftijd alsnog de olympische titel pakte. "Er zat best wat spanning op. En we moesten geduldig blijven, dat was erg belangrijk. We hebben onze momenten afgewacht en echt als een team gespeeld. Hier heb ik acht jaar lang voor geknokt.
Dominantie in het Moderne Hockey: Onverslaanbaar sinds 2014
De gouden medaille in Parijs is een nieuwe kroon op een machtsvertoon van de Oranje Dames dat in het internationale hockey, maar zelfs in de mondiale sport, zijn weerga niet kent. Sinds de gewonnen WK-finale van 2014 zijn de Nederlandse hockeyvrouwen nagenoeg onverslaanbaar. Sindsdien werden alle grote titeltoernooien gewonnen door de vrouwen in de oranje tanktops. De enige smet op het gouden blazoen is de verfoeide zilveren medaille op de Spelen van Rio de Janeiro, toen Groot-Brittannië Oranje versloeg na shoot-outs omdat in de finale alles lukte en meezat.
Hoe vaak de Oranje Dames ook winnen, nooit is er een moment van verslapping. Gemakzucht is een woord dat in het vocabulaire bij Nederland niet voorkomt. Dat sneeuwt door al het goud wel eens onder. Zeker als je ziet onder welke druk ze moeten presteren. Hier in Parijs werd de gouden medaille al vooraf ingetekend als zekerheidje. Als speelster van Oranje kun je alleen voldoen aan de verwachtingen en die nooit overtreffen. Moeizaam knokte Oranje zich dit olympische toernooi door de poulefase. Niet qua resultaat, want alleen Duitsland maakte het Nederland in de score moeilijk. Maar wel in het spel. Dat was nooit ontspannen. Pas in de halve finales zagen we voor de rust een glimp van een bevrijd Oranje, dat aartsvijand Argentinië kansloos liet.
De Weg Naar de Top: Selectie en Talentontwikkeling
In het Nederlands elftal spelen de 18 beste hockeyers van Nederland. Als je heel goed kunt hockeyen, kan jouw eigen club je opgeven voor de selectiedag van je district. Word je geselecteerd voor het districtsteam, dan ga je samen met de beste hockeyers uit je district trainen. Op de Opleidings Ontmoetingsdag (OOD) zijn ook de bondscoaches aanwezig van de Nederlandse jeugdelftallen. Vanaf je achttiende kun je worden geselecteerd voor Jong Oranje, dit is het team voor getalenteerde spelers van 18 t/m 21 jaar. Het kan zijn dat je doorstroomt vanuit de jeugdelftallen, maar ook dat je pas wat later opvalt in de competitie. De allerbeste hockeyers van Nederland spelen in het Nederlands Elftal. Bij EK’s en WK’s zijn dat er 18 en bij de Olympische Spelen maar 16.
Lees ook: Nederlandse voetballers en hun vermogen
Memorabele Momenten en Spelers
De Oranje Dames hebben vrijdagavond met het behalen van de gouden medaille op de Spelen van Parijs Nederlandse hockeygeschiedenis geschreven: voor de eerste maal ooit staan beide Oranje-teams op dezelfde Spelen op het hoogste ereschavot. De Nederlandse hockeyvrouwen konden de tweede gouden plak in successie omhangen, nadat in de finale na een 1-1 eindstand via shoot-outs was gewonnen van het China van coach Alyson Annan. De zege kwam tot stand na een bloedstollende shoot-outserie, waarin Oranje-keeper Anne Veenendaal een hoofdrol opeiste. Net zoals Pirmin Blaak dat 24 uur daarvoor bij de Oranjemannen tegen Duitsland had gedaan. Veenendaal maakte drie shoot-outs van China onschadelijk. Voor Oranje scoorden Pien Sanders, Maria Verschoor en Marijn Veen. Een orkaan van gejuich kwam van de tribunes nadat Veenendaal de beslissende shoot-out van Ning Ma pakte. Veenendaal stormde naar de hoek van het Stade Yves-du-Manoir en schreeuwde het uit. In haar kielzog de feestende Oranje-speelsters. Ze schreeuwden, ze juichten en huilden. Alle spanning van twee zware weken kwam eruit. Anne Veenendaal keert de shoot-out van Jiangxin He. En hoe mooi was het sprookje voor Veenendaal. Jarenlang was ze op toernooien de nummer 2 achter Josine Koning. Van Ass sprak echter het vertrouwen in haar uit. Veenendaal kon wat extra’s brengen, was zijn redenatie. Dat deed ze op het moment dat het moest. Op het moment dat Nederland haar het hardst nodig had.
Dolle vreugde na de 1-1 van Yibbi Jansen in de 51ste minuut. Eerst jarenlang onder leiding van Alyson Annan, die ook in Rio de coach was. Daarna nam de ervaren Paul van Ass het het roer van de Duitser over. Alle coaches hadden hun eigen werkwijze, maar ook dezelfde rode draad: alles wat ze aanraakten, veranderde in goud. Er was op deze Spelen geen ploeg die zo sterk en zo fit was als Oranje.
De klap van de bal waardoor Joosje Burg tegen de grond ging, maakte een einde aan het frivole spel van Oranje en betekende ook voor de Bossche spits game over. Ze kwam in het tweede helft nog wel even in het veld, maar werd tijdens het duel met China vervangen door Pien Dicke. Dicke, spits van SCHC, maakte dus haar olympische debuut in de finale. Ze zag dat Oranje prima aan het duel met China begon. De Aziatische tegenstander werd direct onder druk gezet en Nederland controleerde de wedstrijd. Maar het spel van Oranje werd al snel slordiger. En het moet gezegd, de Chinese speelsters verdedigden ijzersterk en zaten er vaak met een stick tussen. Maar de ploeg van Annan kan meer dan alleen verdedigen, zo werd in het vervolg van het eerste kwart al duidelijk. Via de achterlijn kon een Wen Dan ongestoord ontsnappen, ze legde de bal bij de eerste paal waar Yi Chen attenter reageerde dan verdediger Renée van Laarhoven en de bal in de lange hoek tikte. Een handtekening waar je met hoofdletters de naam van Annan onder kunt zetten. De klap van de achterstand kwam hard aan bij Oranje. Voor de tweede keer dit toernooi moest de regerend olympisch kampioen in de achtervolging. Nederland moest even bijkomen van die tegenslag, maar leek binnen vijf minuten op gelijke hoogte te komen. Xan de Waard omspeelde geweldig drie, vier tegenstanders, maar zag haar doelpoging stranden op de uitstekende goalie Jiao Ye. Oranje was uit een strafcorner van Frédérique Matla nog dichter bij de gelijkmaker. Op dat moment was het echter al het tweede kwart en was Nederland nog niet veel verder gekomen dan wat halve kansen. Ondanks de 0-1 achterstand was Van Ass in de rust nog vol vertrouwen. ‘We spelen goed. Het is wachten op een goal van Nederland. Frédérique Matla baalt van haar bal tegen de paal uit een strafcorner. Dat drukken deed Oranje na rust ook wel, maar doelpunten bleven uit. Halve kansen waren er wel, maar nooit was er de ruimte om eens lekker uit te halen. Maar het moet gezegd: Oranje gaf niet op. De bijna vijftienduizend fans op de tribune begrepen dat de speelsters alle steun konden gebruiken. Felice Albers, een van de sterren van Tokio, nam haar ploeg bij arm. Ze haalde een strafcorner en China raakte haar videorefferal kwijt. Opnieuw zat Jansen op de bank en gooide Matla de bal via een Chinese stick naast het doel. Het was einde derde kwart. De tijd begon te dringen voor Oranje. Nog vijftien minuten. Maar zoals ze vaak dit toernooi was daar topscorer Yibbi Jansen. In het veldspel van Oranje straalt ze niet altijd, maar o wee als die bal op de kop van de cirkel ligt. Dan is zij de grote specialist van dit olympische hockeytoernooi. Is niemand ter wereld zo goed als de geboren Brabantse. Halverwege het vierde kwart was het raak. De bal klapte op de plank en gejuich in het veld en op de tribunes dat volgde was nog niet zo groot bij de Oranje Dames dit toernooi. Oranje drukte door. De Chinezen moesten achteruit. De tijd tikte weg. Met nog twee minuten te gaan een nieuwe corner. Weer Jansen. Zou het? Nee. Was er nog tijd? 1 minuut. China had de bal. Strafcorner tegen. Nee, toch niet. Nog een kans voor China. Mis. Shoot-outs moesten de beslissing brengen. Annan juichte al. Alsof ze had gewonnen. Maar dat had Oranje ook gedaan, Zo werd duidelijk. Met Anne Veenendaal in de hoofdrol. 6. 51. Oranje wint na shoot outs, met treffers van Pien Sanders, Maria Verschoor en Marijn Veen.
Internationale Toernooien en Successen
Nederland is best succesvol in het hockey. Op grote toernooien zijn al veel medailles gewonnen. Nederland deed niet mee aan de Olympische Spelen van 1980 in Moskou. Sinds 1978 spelen de herenteams uit de zes beste hockeylanden de Champions Trophy. Het Nederlands elftal heren heeft 8 keer de Champions Trophy gewonnen: 1981, 1982, 1996, 1998, 2000, 2002, 2003 en 2006. Het toernooi voor de dames wordt gespeeld sinds 1987. Eerst om de twee jaar, later elk jaar. De FIH Pro League is een internationaal toernooi dat sinds 2019 jaarlijks door de FIH wordt georganiseerd en waar de beste landen ter wereld aan mee doen. Het Nederlands elftal dames wonnen de Pro League in 2019, 2021 en 2023. dat de dames drie keer achter op rij wereldkampioen zijn geworden?
De Olympische Spelen worden net zoals de Wereldkampioenschappen één keer per vier jaar gehouden. De Europese Kampioenschappen worden één keer in de twee jaar gehouden (voorheen een keer per vier jaar).
Lees ook: Koninklijke Korfbal Bond: 75-jarig Jubileum
De Toekomst van het Nederlandse Vrouwenhockey
Het nationaal vrouwenteam is inmiddels (2021) opgeklommen tot plaats 18 op de mondiale ranglijst van de internationale ijshockeyfederatie IIHF en verschillende internationals zijn actief in sterke buitenlandse competities. De Oranjevrouwen zijn op hetzelfde moment nog in de race om een ticket voor de volgende Olympische Winterspelen (Beijing, 2022) te bemachtigen.
tags: #nederlandse #vrouwen #hockey #geschiedenis