Schaken is een strategisch spel dat steeds populairder wordt onder de jeugd. Het verbetert het geheugen, de concentratie, probleemoplossing en het redeneren. Bovendien is het een toegankelijke sport die de mogelijkheid biedt om mensen te ontmoeten, ongeacht leeftijd, woonplaats of achtergrond. Dit artikel geeft een overzicht van de regels en procedures die gelden voor jeugdschaaktoernooien, met name gericht op de Nederlandse Kampioenschappen voor de Jeugd (NK Jeugd).
Nederlandse Kampioenschappen voor de Jeugd (NK Jeugd)
De Nederlandse Kampioenschappen voor de Jeugd (NK Jeugd) zijn individuele wedstrijden. Voor jonge kinderen is er jaarlijks de Nationale Pupillendag. De organisatie van de NK Jeugd houdt rekening met verschillende aspecten om een eerlijk en goed georganiseerd toernooi te garanderen.
Locatie en Data
De organisatie streeft ernaar om de locatie en data van het NK Jeugd tijdig bekend te maken. Belangrijk is dat de data van de verschillende kwalificatietoernooien niet samenvallen, zodat zoveel mogelijk spelers de kans krijgen om zich te kwalificeren.
Leeftijdscategorieën in 2025
Hieronder volgt een overzicht van de leeftijdscategorieën die in het kalenderjaar 2025 gelden voor de diverse categorieën van de Nederlandse Jeugdkampioenschappen:
- H: Tot en met 7 jaar.
- D tot en met H: Plaatsing verloopt uitsluitend via de regionale kampioenschappen.
Kwalificatie
Spelers in de A-, B- of C-categorie kunnen zich plaatsen via een landelijk kwalificatietoernooi. C-jeugd kan zich zowel via een landelijke kwalificatie als via het regionaal kampioenschap plaatsen.
Lees ook: Informatie over het Volleybal Jeugd Toernooi in Vaassen
- De hoogst geëindigde speler/speelster per categorie van de groep niet-gekwalificeerden plaatst zich ook, gerekend over vier kwalificatietoernooien, waarbij alleen de beste drie resultaten meetellen.
- De groepen worden aangevuld tot een even aantal deelnemers, of bij de Meisjes A en B tot 8, indien deze groepen apart spelen.
- Er wordt een reservelijst opgesteld per groep voor het geval een geplaatste speler/speelster tussentijds besluit niet deel te nemen aan het NK Jeugd of in een andere groep gaat uitkomen. De opengevallen plaats(en) wordt (worden) direct na het vierde kwalificatietoernooi ingevuld op basis van de reservelijst.
Regionale Plaatsing
Val je gezien jouw leeftijd in een van de categorieën D tot en met H? Dan verloopt de plaatsing uitsluitend via de regionale kampioenschappen. Kijk op de regionale kalenders voor data en aanmelding. Het aantal plaatsen per categorie wordt jaarlijks vastgesteld voor alle regio’s. Een aantal spelers heeft persoonlijk recht om aan het NK deel te nemen. Elk jaar zijn er ook enkele vrijplaatsen in de leeftijdscategorieën D en E beschikbaar. Je vraagt een vrijplaats aan via het formulier Aanvraag vrijplaats.
Algemene Toernooiregels
De toernooien worden gespeeld volgens de meest recente versie van de ‘FIDE-regels voor het schaakspel’.
Speeltempo en Aantal Ronden
- Het aantal ronden per categorie is 7, tenzij het aantal deelnemers per categorie minder is dan 8 of hoger is dan 20.
- Het speeltempo in alle groepen is 90 minuten voor 40 zetten, gevolgd door 30 minuten voor de rest van de partij; met 30 seconden toegevoegde tijd per zet vanaf het begin.
- In de Open groepen ABC worden 9 ronden gespeeld; in de Compact-groepen en het Seniorentoernooi 5 en in de Vierkampen 3.
Indeling
- De indeling in de Open groepen ABC en de Compactgroepen vindt plaats volgens ‘Zwitsers op rating’. Voor plaatsing in een groep is de FIDE-rating leidend, indien afwezig de KNSB- of andere nationale rating. Een speler kan in een hogere Open groep geplaatst worden als de nationale rating daartoe aanleiding geeft, niet in een lagere. In de Compactgroepen en de vierkampen kunnen andere overwegingen een rol spelen. Het Seniorentoernooi heeft één groep.
- Na afloop van een ronde wordt de nieuwe ronde-indeling zo spoedig mogelijk vastgesteld en gepubliceerd. Een eenmaal gepubliceerde ronde-indeling wordt niet meer gewijzigd, tenzij in bijzondere omstandigheden. Een indeling wordt in geen geval bijgestuurd met als doel het behalen van titelnormen te vergemakkelijken. Een speler die wegens bijzondere omstandigheden een ronde niet kan spelen wordt verzocht dit uiterlijk om 19:00 uur op de avond van de voorafgaande ronde te melden bij de wedstrijdleiding.
Bye (Afwezigheid)
- In de A-groep kunnen geen byes worden opgenomen; elke absentie is zonder puntenvergoeding.
- In de Open groep(en) BC bestaat de mogelijkheid een bye (= ½ punt) op te nemen in een van de ronden 1 t/m 5.
- In het Compacttoernooi en het Seniorentoernooi kan uitsluitend een bye worden opgenomen voor ronde 1, op 26 december.
- Spelers die gebruik willen maken van een bye moeten dit voor sluiting van de registratie aan de toernooiorganisatie melden. In het 9-rondig toernooi vóór 21 december 12:00 uur; in de Compactgroepen vóór 26 december 12:00 uur. (Dat kan voor het ‘compact’ ook telefonisch.)
- Spelers met een bye in een eerste ronde moeten hun deelname vanaf de 2e ronde bevestigen op de dag van de 1e ronde, maar uiterlijk om 18:00 uur. Zonder bevestiging wordt men niet ingedeeld in de 2e ronde. In geval van een tweede absentie of in een andere dan genoemde ronden wordt geen puntenvergoeding gegeven.
Verzuimtijd
- De verzuimtijd is 30 minuten. Dit betekent dat als een speler meer dan 30 minuten na het vastgestelde aanvangstijdstip van de zitting aan het bord verschijnt, de arbiter de partij voor die speler verloren kan verklaren.
Partijnotatie
Spelers zijn verplicht hun eigen zetten en die van hun tegenstander zet voor zet te noteren op het notatieformulier dat door de organisatie beschikbaar wordt gesteld. Beide spelers moeten gelijktijdig, direct na afloop van de partij de originelen van de notatieformulieren en/of het uitslagenformulier volledig ingevuld en ondertekend bij de wedstrijdleiding inleveren.
Foutieve Uitslag
Bij een kennelijk onjuist doorgegeven of ingevoerde uitslag wordt de indeling van de volgende ronde niet meer veranderd als die al is gepubliceerd. Wel wordt de uitslag gecorrigeerd.
Elektronische Hulpmiddelen
Het gebruik van elektronische hulpmiddelen is strikt gereguleerd om eerlijk spel te waarborgen.
Lees ook: Nieuwe KNVB Jeugd Indeling
- Tijdens de wedstrijd is het een speler verboden om een mobiele telefoon of andere elektronische hulpmiddelen bij zich te dragen. Als geconstateerd wordt dat een speler zo’n apparaat bij zich draagt, dan verliest die speler de partij. Spelers, ook die arriveren nadat de wedstrijd is begonnen, moeten hun mobiele telefoon of andere elektronische communicatiemiddelen direct uitzetten en wegleggen voordat zij de eerste zet doen.
- Spelers in de Open A-groep mogen uitsluitend een mobiele telefoon tot in de speelzaal meenemen als deze onmiddellijk bij de wedstrijdtafel in bewaring wordt gegeven.
- In de overige groepen is het meenemen van een mobiele telefoon tot in de speelzaal toegestaan mits deze wordt uitgeschakeld bij aanvang van de partij. Deze telefoon mag:
- in een tas of jas bewaard worden naast de speeltafel, of hangende op een stoel
- op de speeltafel liggen
- Indien vastgesteld wordt dat een mobiele telefoon niet uitgeschakeld op een toegestane plek in de speelzaal is, dan wordt de speeltijd van de spelende eigenaar bij een eerste overtreding gehalveerd met een maximum mindering van 10 minuten. Bij een tweede overtreding verliest hij de partij en de arbiter bepaalt het resultaat van de tegenstander. De arbiter heeft bij de eerste overtreding het recht een minder een zware sanctie, bijvoorbeeld een waarschuwing, op te leggen.
- Tijdens de wedstrijd is het een speler verboden om een horloge te dragen. Indien wordt geconstateerd dat een speler tijdens de partij een horloge draagt dan bepaalt de arbiter welke sanctie wordt toegepast.
- Als ten aanzien van artikel 11 van de FIDE-Regels voor het Schaakspel geconstateerd wordt dat een speler een mobiele telefoon of een ander elektronisch communicatiemiddel meegenomen heeft naar het spelersgebied, dan verliest die speler de partij. Spelers, ook die arriveren nadat de wedstrijd is begonnen, moeten hun mobiele telefoon of andere elektronische communicatiemiddelen direct uitzetten en afgeven voordat het spelersgebied wordt betreden en aan de wedstrijd wordt begonnen.
Protesten en Beroep
Tegen elke beslissing van de (hoofd)wedstrijdleider kan een speler, direct na het bekend worden van die beslissing, protest aantekenen. Een dergelijk protest dient schriftelijk te worden ingediend bij de hoofdwedstrijdleider, die voor onverwijlde behandeling door de hoofdscheidsrechter zorg draagt. Een protest tegen een beslissing van de wedstrijdleiding moet binnen een uur na afloop van de ronde schriftelijk worden ingediend bij de toernooidirectie. Deze roept de Commissie van Beroep bijeen, die bestaat uit drie vertegenwoordigers van de deelnemers en twee reserve-leden. De Commissie doet inzake een protest een bindende uitspraak voor het begin van de volgende ronde.
Eindstand en Prijzenverdeling
De eindrangschikking in een kampioenschap wordt allereerst op basis van wedstrijdpunten opgemaakt.
- Indien hierdoor geen beslissing wordt verkregen, worden de gelijk geëindigden ex aequo alfabetisch in de eindstand vermeld.
- Indien er kwalificatie mee gemoeid is, plaatsen alle betrokken gelijk geëindigden zich.
- Indien er trofeeën mee gemoeid zijn, worden deze hierop aangepast, dan wel extra besteld.
Bij gelijk eindigen wordt de rangschikking bepaald door achtereenvolgens:
- uitslag onderlinge partij(en) (alleen ter bepaling van de toernooiwinnaar),
- weerstandspunten,
- Sonneborn-Berger-score,
- progressieve score,
- meeste winstpartijen,
- loting.
Alleen de hoogste prijs wordt uitgekeerd. Alle prijzen toekomend aan spelers met een gelijk aantal punten worden evenredig verdeeld, tenzij het bijzondere prijzen betreft (ratingprijs en eventueel toe te kennen jeugd-, dames- en/of seniorenprijs). Een uit te reiken prijs in een groep is nooit kleiner dan 1/3 deel van de prijs met de laagste waarde in die groep. Als voor een groep prijswinnaars het beschikbare bedrag niet toereikend is om aan het gestelde minimum van 1/3 te voldoen, dan vallen er zoveel spelers af als nodig is, volgens de criteria in punt 9. Prijzen worden altijd naar boven afgerond op een veelvoud van € 5,-.
Overige Bepalingen
Ratingverwerking
De resultaten van alle groepen worden in de KNSB-rating en de FIDE-rating verwerkt.
Lees ook: Complete Gids Rugby Jeugd
Sanctie
Indien een deelnemer zonder de wedstrijdleiding hiervan vooraf in kennis te stellen, in een ronde niet aan het bord verschijnt of het toernooi verlaat, behoudt de organisatie zich het recht voor bij een volgend toernooi het inschrijfgeld voor de betreffende speler te verdubbelen. Het extra betaalde inleggeld wordt na het volledig voltooien van dat toernooi geretourneerd.
Schaken: Meer dan een Spel
Schaken is meer dan alleen een spel; het is een activiteit die strategisch denken, geheugen en concentratie bevordert. Het biedt de jeugd een platform om vaardigheden te ontwikkelen die zowel op als buiten het schaakbord van pas komen. Of het nu online is, fysiek in een club, of tijdens een toernooi, schaken biedt talloze mogelijkheden voor persoonlijke groei en sociale interactie.
- Online schaken: Gemakkelijk en toegankelijk, biedt de mogelijkheid om op elk moment van de dag te spelen. Daag vrienden uit en geniet dagelijks van online partijen, toernooien en lessen.
- Fysiek schaken: Ontmoet nieuwe schaakliefhebbers en begin met fysiek schaken door lid te worden van een club in de buurt.