Hockey is een populaire sport in Nederland, maar zoals bij elke fysieke activiteit, is er een risico op blessures. Gelukkig kan veel gedaan worden om deze risico's te minimaliseren, vooral bij jonge spelers. Blessurepreventie is een belangrijk aandachtspunt voor hockeyclubs en coaches, en het begint met het implementeren van de juiste richtlijnen en het creëren van bewustzijn. Dit artikel biedt een uitgebreid overzicht van blessurepreventie richtlijnen voor jeugdhockey, met praktische tips en adviezen om veilig en met plezier te kunnen hockeyen.
Het Belang van Blessurepreventie
Blessurepreventie is cruciaal in de hockeysport, niet alleen om de fysieke gezondheid van de spelers te beschermen, maar ook om hun plezier in het spel te behouden. Uit onderzoek blijkt dat jaarlijks een aanzienlijk aantal Nederlanders sportblessures oploopt, waarbij hockey een niet onbelangrijke positie inneemt. Hoewel hockey soms als een gevaarlijke sport wordt bestempeld, is dit niet per se het geval als iedereen zich aan de regels houdt en de juiste bescherming draagt.
Blessurepreventie speelt een belangrijke rol, maar kan nog verder worden verbeterd. Het is essentieel om te beseffen dat een goed begin het halve werk is. Door blessures te voorkomen, zorgen we ervoor dat spelers langer actief en betrokken blijven bij de sport, wat bijdraagt aan een gezondere levensstijl en meer sportplezier.
Warming-up en Cooling-down
Een essentieel onderdeel van blessurepreventie is een goede warming-up voor elke training of wedstrijd. Het doel van de warming-up is om het lichaam voor te bereiden op de inspanning die gaat komen. Dit omvat het verhogen van de lichaamstemperatuur, het verbeteren van de bloedcirculatie en het losmaken van de spieren en gewrichten.
De KNHB (Koninklijke Nederlandse Hockey Bond) heeft samen met VeiligheidNL een warming-up programma ontwikkeld dat gericht is op hockey- en motorische vaardigheden binnen verschillende thema’s zoals behendigheid, stabiliteit, flexibiliteit en snelheid/kracht. Door deze oefeningen kunnen teams op een leuke, verantwoorde en gevarieerde manier sterker beginnen aan de training of wedstrijd. Er zijn specifieke oefeningen per thema beschikbaar.
Lees ook: Informatie over het Volleybal Jeugd Toernooi in Vaassen
Na de training of wedstrijd is een cooling-down net zo belangrijk. Dit is als het ware een omgekeerde warming-up, waarbij de intensiteit geleidelijk wordt afgebouwd. Een cooling-down helpt het lichaam te herstellen, vermindert spierstijfheid en voorkomt blessures.
De Juiste Uitrusting: Schoenen, Stick en Bescherming
De juiste uitrusting is essentieel om blessures te voorkomen. Dit omvat de juiste schoenen, een passende hockeystick, scheenbeschermers en een mondbeschermer.
Schoenen: Hockeyschoenen zijn cruciaal voor het voorkomen van blessures aan de enkel-, knie- en heupgewrichten, en de rug. Het is belangrijk om schoenen te kiezen die goede demping bieden, vooral gezien de kunstgras ondergronden waarop vaak wordt gespeeld. Zoek naar schoenen met schokabsorberende gel en een hielstuk dat voldoende hoog en stabiel is. De schoen moet goed passen, zowel in de lengte als in de breedte, en de voet mag niet zijwaarts schuiven in het hielgedeelte. Controleer de schoenen regelmatig op beschadigingen, demping en stevigheid, en vraag advies in een speciaalzaak.
Stick: De lengte van de stick is vooral belangrijk voor kinderen. Het is verstandig om niet een te grote stick te kopen. Er zijn sticks in kindermaten, variërend van 29 t/m 35 inch. Volwassenen spelen meestal met een gangbare maat stick (36,5 inch). Het is belangrijk dat de speler de stick prettig vindt. De navelmethode (stick komt tot de navel) is een indicatie, maar geen strikte richtlijn. Laat je bij voorkeur adviseren in een hockeyspeciaalzaak.
Mondbeschermer: Het dragen van een mondbeschermer is verplicht gesteld door de KNHB voor alle categorieën veldspelers tijdens door de bond georganiseerde wedstrijden. Het beschermt het gebit en het zachte mondweefsel. De KNHB adviseert om ook bij alle andere hockeyactiviteiten de mondbeschermer te dragen. Een mondbeschermer dient zo comfortabel mogelijk te zitten, zodat deze ook daadwerkelijk gedragen wordt. Er zijn verschillende soorten mondbeschermers beschikbaar, waaronder op maat gemaakte modellen die in een laboratorium worden vervaardigd.
Lees ook: Nieuwe KNVB Jeugd Indeling
Scheenbeschermers: Een goede schokabsorberende scheenbeschermer, die het hele onderbeen en de bovenkant van de enkel bedekt, is essentieel om blessures te voorkomen.
Gezichtsbescherming: Bij een strafcorner wordt aanbevolen een gezichtsbeschermend masker te dragen. Het dragen van handschoenen om de vingers te beschermen is ook aan te raden.
Het Medisch Verenigingsplan en EHBO
Veel hockeyverenigingen hebben een medisch verenigingsplan om een gezonde manier van sporten te bevorderen en blessures te voorkomen. Dit plan omvat vaak maatregelen voor bewustwording, preventie en een goede behandeling van blessures.
Het is belangrijk dat elke vereniging een goede en complete sportverbanddoos (EHBO-koffer) in haar bezit heeft. Zorg dat de EHBO-koffer regelmatig wordt bijgevuld en dat er altijd ijs beschikbaar is. In Nederland zijn er geen specifieke verplichtingen voor de inhoud van een EHBO-koffer, maar het wordt aangeraden om basisitems zoals verbandmateriaal, pleisters, pincet, schaar, tourniquet en antiseptische middelen in de koffer op te nemen. Het is ook belangrijk om de inhoud regelmatig te controleren en bij te vullen indien nodig. Het is verstandig om te overleggen met een medische professional of EHBO-deskundige voor aanvullende adviezen over de inhoud van een EHBO-koffer.
Daarnaast is het van belang dat er op de vereniging een Automatische Externe Defibrillator (AED) aanwezig is. Een AED is een draagbaar toestel dat wordt gebruikt als iemand een hartstilstand heeft met als doel het terugkrijgen van hartritme. Verenigingen die een AED hebben kunnen deze aanmelden bij een oproepsysteem waardoor het apparaat zichtbaar is voor hulpverleners in de omgeving.
Lees ook: Complete Gids Rugby Jeugd
Naast een aanwezige EHBO-doos, ijs en een AED is het fijn als er mensen zijn die weten hoe ze eerste hulp moeten verlenen. Zeker bij (grotere) evenementen. Hoe je eerste hulp moet verlenen, kun je leren tijdens een EHBO-cursus van het Rode Kruis. En mocht er een AED op de vereniging zijn dan is het verstandig om ook enkele leden die veel op de vereniging zijn (regelmatig) een training te laten volgen. Deelname aan zo’n cursus wordt vaak vergoed door je zorgverzekeraar.
Specifieke Blessures en EHBO Richtlijnen
Ondanks alle preventieve maatregelen, kunnen blessures voorkomen. Het is belangrijk om te weten hoe te handelen bij verschillende soorten blessures. Hieronder volgen enkele veelvoorkomende blessures en de bijbehorende EHBO richtlijnen:
- Bloedneus en/of Neusfractuur: Een bloedneus kan ontstaan door een hoog opkomende elleboog, een hoge stick of een opspringende bal. Raadpleeg een arts wanneer de bloeding na 10 minuten nog niet gestelpt is. Bloed kan besmettelijk zijn!
- Botbreuken: Let op! Ook op het hockeyveld komen sleutelbeenbreuken voor. Het slachtoffer klaagt over pijn in de schouder en soms hangt de ene arm lager dan de andere. Geef steun en rust. Bij onderarm, pols of hand door een mitella. Bij elleboog, bovenarm, sleutelbeen of schouderblad door een brede das. Leg bij een open botbreuk, wanneer de wond zichtbaar is en vrij van kleding, een snelverband aan. Leg het snelverband voorzichtig op de wond. Plak de boven- en onderkant van het snelverband af om verschuiven te voorkomen.
- Chronische Blessures: Chronische blessures ontstaan in de regel door overbelasting. Een acute blessure kan chronisch worden wanneer een sporter te lang met het letsel blijft doorlopen.
- Flauwvallen / Duizeligheid: Een flauwte is een kortdurende vermindering van het bewustzijn, doordat de bloedtoevoer naar de hersenen even is afgenomen. Een flauwte kun je meestal zien aankomen.
- Hersenschudding: Hierop kun je zien wat je moet doen als je denkt dat iemand een hersenschudding heeft. Ook is er de hoofdletsel sport app. In deze app doorloop je een set vragen om fysieke symptomen van hoofd- en hersenletsel te herkennen en het geheugen van de sporter middels de juiste vragen te controleren.
- Kneuzingen: Een kneuzing kan ontstaan door een harde aanraking met een bal of stick. Ook ribben kunnen gekneusd raken.
- Kramp: Kramp is een veelvoorkomend verschijnsel. Het duidt op oververmoeidheid van de spier, die het teveel aan afvalstoffen niet voldoende kan afvoeren. Bij kramp trekken bepaalde spieren zich voortdurend samen. Wanneer een hockeyer erg vaak last heeft van kramp in de kuiten verwijs hem dan eens naar een specialist (arts, fysiotherapeut, orthopeed) voor advies.
- Schaafwonden: Schaafwonden hebben overeenkomsten met brandwonden. Bij beiden is de opperhuid verdwenen. Op het hockeyveld ontstaan brandwonden vaak door een glijdende val op het kunstgrasveld. Lichte brandwonden als gevolg van een glijdende val zijn te herkennen aan een schaafwond met zwarte randen. Schaafwonden moeten goed schoongemaakt worden zodat er geen vuil achterblijft en de wond gaat ontsteken. Als een hockeyer op een met zand ingestrooid kunstgrasveld een schaafwond oploopt spoel dan het zand er heel goed uit. In zand kunnen glasachtige splintertjes zitten die in de wond kunnen blijven zitten. Laat de wond drogen aan de lucht om het genezingsproces te bevorderen. Als de wond erg groot/diep is en blijft bloeden of als de wond mogelijk in contact komt met kleding, dek dan de wond af met een steriel gaasje. Leg witte watten op het gaasje om doorsijpelend bloed op te nemen. Dek het geheel daarna af met een zwachtel, zodat het niet meer kan verschuiven.
- Steken in de Zij: Bij forse en langdurende inspanningen kan een hockeyer steken in de zij voelen. Meestal zit deze pijn links onder de ribbenboog (ter hoogte van maag/milt) of rechts in de leverstreek. Het vermoeden bestaat dat de steken worden veroorzaakt door een prikkeling van het middenrif (dat gebruikt wordt bij de ademhaling) of door kramp in het deel van de dikke darm dat zich in de bovenbuik bevindt.
- Suikerziekte (Diabetes Mellitus) type II: Sporters met diabetes kunnen als gevolg van hun suikerziekte tijdens het sporten tegen problemen aanlopen. Wanneer men de insulinedosering niet aanpast, onvoldoende heeft gegeten of zich stevig inspant, kan het suikergehalte in het bloed zover dalen dat bewusteloosheid kan ontstaan. Dien extra (snelwerkende) koolhydraten toe, zoals suikerklontjes, druivensuiker, jus d’orange of zoete frisdrank.
- Tand eruit: Door een val of harde slag kunnen tanden afbreken of zelfs geheel uit de kaak vallen. Bewaar de uitgeslagen tand in wat melk of in een bekertje met wat speeksel. De hockeyer moet zo snel mogelijk naar een tandarts.
- Wonden: Een wond moet goed gereinigd en steriel afgedekt worden. Door vuil, dat in de wond komt of achterblijft, kan een wond geïnfecteerd raken. Ontsmet de wond door de wond zelf en de huid rondom de wond te deppen met een ontsmettende vloeistof. Stuur een hockeyer met een diepe wond altijd naar een arts.
Specifieke EHBO-richtlijnen:
- Bewusteloosheid: Een bewustzijnsstoornis duidt altijd op een verstoorde werking van de hersenen en is een duidelijk signaal dat er iets ernstigs aan de hand is. Praat met het slachtoffer en laat hem niet alleen. Leg een bewusteloos slachtoffer in de stabiele zijligging met de mond schuin naar de grond gekeerd. Bij een rochelende, snurkende of piepende ademhaling wordt de ademweg waarschijnlijk belemmerd door braaksel, bloed of iets dergelijks. Als gevolg van een bewusteloosheid kan het gebeuren dat de tong zich zodanig ontspant dat deze naar achteren zakt en de keelholte afsluit.
- Blaren: Alleen blaren die zijn ontstaan door druk of wrijving mogen, wanneer de drukpijn te erg wordt, worden doorgeprikt. Soms moet een bloedblaar door een te grote onderhuidse druk en ondraaglijke pijn doorgeprikt worden. Prik de blaar door met een blarenprikker of steriele naald (naald even in een vlam houden; niet zwart laten worden). Goede bloedhygiëne is daarom zeer belangrijk.
- Wonden: Indien tijdens een wedstrijd een hockeyer een wond heeft opgelopen krijgt deze de tijd om de wond afdoende af te dekken en om het lichaam en de kleding bloedvrij te maken.
Coaching en Begeleiding
Coaches spelen een cruciale rol in blessurepreventie. Het is belangrijk dat coaches niet alleen aandacht besteden aan techniek en tactiek, maar ook aan de fysieke en mentale fitheid van hun team. Edwin Goedhart, KNVB-sportarts, benadrukt het belang van een integraal model waarbij de medische staf meer betrokken is bij de dagelijkse begeleiding van het team.
Coaches moeten zich bewust zijn van de belasting en belastbaarheid van hun spelers. Belasting verwijst naar wat de sporter te verduren krijgt (externe factoren), terwijl belastbaarheid verwijst naar wat de sporter aankan (interne factoren). Het is een continu evenwicht tussen deze twee eenheden. Om de belastbaarheid van een sporter te vergroten, moet de belasting evenredig worden opgevoerd. Dit proces moet goed worden gemonitord en elk individu apart benaderd.
Het is belangrijk dat coaches luisteren naar hun spelers en rekening houden met hun individuele vermogen. Elke speler heeft zijn eigen belastbaarheid, en de belasting is per positie in het veld ook nog eens verschillend. Door spelers tijdig te wisselen, kan cumulatieve vermoeidheid worden voorkomen.
Daarnaast is het belangrijk dat coaches veel aandacht besteden aan de juiste techniek en oog hebben voor sportiviteit en respect. De spelbegeleiders en scheidsrechters proberen het spel tijdens de wedstrijd veilig te laten verlopen en proberen gevaarlijke situaties te voorkomen.
De Rol van Ouders
Ouders spelen ook een belangrijke rol in blessurepreventie. Ze kunnen hun kinderen aanmoedigen om de juiste bescherming te dragen, een goede warming-up te doen en naar hun lichaam te luisteren. Het is belangrijk dat ouders communiceren met de coaches en medische staf over eventuele blessures of gezondheidsproblemen van hun kind.
Groeispurt en Puberteit
Tijdens de puberteit gaan kinderen door een periode van snelle groei, wat hun motoriek en coördinatie kan beïnvloeden. Het is belangrijk om rekening te houden met deze veranderingen en de training daarop aan te passen.
Ruwweg tussen de 10 en 15 jaar gaan kinderen door de (pre-)puberteit. Er verandert dan veel, zowel qua lengte en gewicht als hormonaal, sociaal en cognitief. Wanneer de puberteit begint en eindigt is per kind verschillend. Per jaar groeit een kind zo’n 4 tot 5 centimeter en wordt het ongeveer 2,5 kilo zwaarder. Tijdens de groeispurt groeien de benen dus eerder dan de romp. Dat heeft gevolgen voor de motoriek. Deze kinderen bewegen zich slungelig en hun coördinatie is verstoord.
Om meer inzicht te krijgen in de groeispurt is het belangrijk om de biologische ontwikkelingsleeftijd te kunnen bepalen. De kalenderleeftijd en de biologische ontwikkelingsleeftijd kunnen bij pubers heel verschillend zijn. Verstoorde coördinatie is een graadmeter waarmee je kunt bepalen of een kind in de groeispurt zit.
Leg de spelers het belang van een goede warming-up uit. Doorloop alle fasen i.p.v. één deel te intensief. Waak voor overbelasting, zeker bij een groeispurt. Houd rekening met sekse. Meisjes zijn al wat zwaarder te belasten dan jongens, maar let op met krachttraining. Voor ouders en trainers met weinig ervaring: houd het simpel en veilig. Neem in het begin wat meer tijd, zodat iedere speler begrijpt wat er moet gebeuren. Activeer en motiveer. Activeren door mee te doen waar dat kan en zelf enthousiast te zijn. Motiveer door spelers verantwoordelijkheden te geven tijdens oefeningen. Let op dat spelers zich aan hun afspraken houden.
Loop-ABC en Dynamisch Rekken
Het loop-ABC is een term die gebruikt wordt bij het benoemen van de basale loopscholingsoefeningen: technische oefeningen die een efficiënt looppatroon ondersteunen. Deze oefeningen hebben een relatief lage impact op de spieren, pezen en gewrichten en passen daardoor goed in een warming-up.
Door dynamisch te rekken, breng je je spieren al verend op lengte. Je maakt die spieren en gewrichten los die je ook tijdens het hockeyen gebruikt. Zo kun je steeds grotere bewegingen maken met deze spieren en gewrichten. Doe ook dynamische rekoefeningen die specifiek gericht zijn op hockey, met bal en/of stick.
Meldplicht Hoofdletsel
Voor alle hockeyclubs bestaat er een meldplicht voor hoofdletsel. Door deze informatie te verzamelen kunnen in de toekomst de juiste maatregelen worden getroffen om dit te voorkomen. De KNHB blijft elk hockeyseizoen ernstig hoofdletsel monitoren. Het doel van dit onderzoek is meer inzicht te krijgen in het ontstaan en de gevolgen van (ernstig) hoofdletsel. Wij rekenen tot ernstig hoofdletsel alle hockeyers met onder andere als diagnose hersenkneuzing, hersenletsel, fracturen van de schedel of hersenschudding. Het gaat dus in alle gevallen om ernstig hoofdletsel waarbij behandeling door een specialist noodzakelijk was.
tags: #jeugd #hockey #blessurepreventie #richtlijnen