Softbal is een populaire 'bat'-en-balsport die wordt gespeeld tussen twee teams van negen spelers. Het is een directe afstammeling van honkbal, maar met enkele belangrijke verschillen. Softballen zijn groter dan honkballen en de worpen worden onderhands gegooid in plaats van bovenhands. Softbal is bijna uniek in het feit dat er vrijwel geen leeftijdsgrens is, waardoor vrienden en familie samen kunnen komen in hetzelfde team. Iedereen kan deelnemen, ongeacht zijn atletische capaciteiten, waardoor mensen van alle leeftijden op een gemakkelijke manier aan lichaamsbeweging kunnen doen en hun algehele gezondheid en welzijn kunnen verbeteren. Fast Pitch Softbal lijkt qua vorm op honkbal, een echte uitdaging voor de competitieve speelsters of iedereen die hun vaardigheden in het spel willen verbeteren.
Wat is Softbal?
Softbal is een veldsport die wordt gespeeld door twee teams van elk negen spelers die om beurten als slag- en veldpartij fungeren. Het doel van het spel voor het slagteam is om de bal het veld in te slaan en van honk naar honk te gaan om punten te scoren. Het doel van het spel voor het veldteam is om de slagvrouw uit te vangen of te tikken óf een uit op een honk te maken. De winnaar is het team dat de meeste punten (runs) scoort.
Het Softbal Veld
Het veld bestaat uit een vierkant met ruimte eromheen. Op de hoekpunten liggen de honken: drie platte witte kussens en als vierde, een vijfhoekige witte rubberplaat als thuishonk. Naast dit thuishonk zijn de slagperken uitgezet. Links van het honk een perk voor rechtshandige, rechts ervan een voor linkshandige slagvrouwen. Vaste punten in het veld zijn de thuisplaat, de drie honken en de werpersheuvel. De lijnen vanaf de thuisplaat naar het eerste honk en vanaf de thuisplaat naar het derde honk geven, verder doorgetrokken, twee begrenzingen van het veld aan. Het buitenveldhek, is de derde begrenzing en staat gemiddeld op 90 tot 120 meter van de thuisplaat. De afstand tussen de werpplaat en de thuisplaat is bij damessoftbal 12,20 meter en bij herensoftbal 14 meter.
Een softbalveld heeft een opvallende vorm, dat lijkt op een diamant of kwartcirkel. De afstand tussen de honken is 18,3 meter. In het midden van het binnenveld, bevindt zich de pitchercirkel met daarin de pitcherplaat. De pitcher moet bij de start van de worp met beide voeten contact hebben met de plaat en vervolgens binnen de cirkel de bal hebben gegooid. Buiten het gravel binnenveld, ligt het buitenveld - een groot grasveld. Het gehele speelveld wordt gemarkeerd door lijnen en de homerun-omheining. De lijnen lopen van de thuisplaat via de buitenkant van het eerste honk naar de omheining en vanaf de thuisplaat via de buitenkant van het derde honk naar de omheining. Deze lijnen zijn de zogenaamde foutlijnen. Wanneer de bal buiten de lijnen wordt geslagen is dat een fout-bal.
De Inning
Een inning is waar elk team een wissel krijgt in zowel het veld als aan slag. Een wedstrijd bestaat uit negen innings. Per inning is elk van beide ploegen eenmaal slagpartij en eenmaal veldpartij. Alleen de slagpartij kan punten behalen. De leden van de veldpartij hebben allen een veldpositie ingenomen. De werper gooit de bal onderhands in de richting van de slagvrouw. Deze slaat hem met het slaghout (knuppel) het veld in en rent vervolgens naar het eerste honk, vandaar naar het tweede, derde en thuishonk. De werper moet de bal steeds zodanig gooien dat deze het thuishonk passeert op een hoogte die wordt begrensd door de breedte van de slagplaat en de schouders en knieën van de slagvrouw (‘strike-zone’). Als drie spelers van de slagpartij ‘uit’ zijn, wisselen veld- en slagpartij. De ploeg die na negen innings de meeste punten heeft, is winnaar. Bij gelijke stand na negen innings wordt steeds een slagbeurt voor beide ploegen verder gespeeld.
Lees ook: Eenvoudige softbalregels voor kinderen
Tijdens een wedstrijd worden (in principe*) 7 innings gespeeld. Een inning bestaat uit twee helften. Een helft van een inning is afgelopen als het veldteam drie spelers van het slagteam uit heeft gemaakt. Als de slagvrouw de bal goed raakt, probeert zij naar het eerste honk of, als mogelijk, verder te rennen. Het doel is om als honkloper langs het eerste, tweede en derde honk te lopen, zonder dat de veld speelsters je ‘uit’ maken. Elke speelster die veilig de thuisplaat passeert, scoort een punt. *) In principe omdat in het geval dat het verschil in punten vrijwel niet te overbruggen is, de mercy rule wordt toegepast. Dat geldt wanneer er sprake is van 15 punten verschil in de derde inning, 10 in de vierde inning of 7 in de vijfde inning. In dat geval wordt de wedstrijd gestopt.
De Uitrusting
Het basismateriaal van een softballer bestaat uit een bal, een handschoen en een knuppel. Spelers dragen speciale schoenen. Deze zogenoemde spikes hebben scherpe punten (jeugd speelt met rubber noppen) op de zool om beter grip op het gravel te kunnen krijgen. Voor spelers die in een wedstrijd aan slag komen is het dragen van een slaghelm verplicht. De handschoen is het belangrijkste onderdeel van de uitrusting en heel persoonlijk. De handschoen vormt zich naar de hand en naar de manier waarop een speelster hem gebruikt. De catcher gebruikt een handschoen van een duidelijk ander model dan de andere spelers. Het is een grote en veel dikkere handschoen dan de anderen. Hij moet alle, meestal hard geworpen, ballen van de pitcher vangen. De handschoenen van de andere spelers in het veld zijn ook verschillend. De outfielders gebruiken hele grote handschoenen om de hoge verre ballen goed te kunnen vangen. Bij softbal gebruiken we een veel grotere bal dan bij honkbal. De buitenkant van de bal die wordt gebruikt is van leer en heeft een omtrek tussen de 302 en de 308 millimeter. De keuze van de knuppel is afhankelijk van de lengte, het gewicht, de kracht en de snelheid van de speelster. De catcher draagt een helm, een masker, een body protector en beenkappen (legguards).
De Spelers en Hun Posities
Elk softbalteam bestaat uit negen spelers, elk met een specifieke positie en verantwoordelijkheid op het veld:
- Pitcher (werper): De pitcher staat in het midden van het binnenveld, op de werpplaat. De pitcher gooit de bal onderhands naar de slagvrouw. Een professionele werper werpt de ballen met een snelheid van circa 120 km/uur. De slagvrouw heeft dus een halve seconde tijd om te bedenken of de aangegooide bal ‘slag’ of ‘wijd’ wordt en om te beslissen of hij de bal gaat proberen weg te slaan.
- Catcher (achtervanger): De catcher zit gehurkt achter de thuisplaat om de bal te vangen die de pitcher werpt. De catcher geeft tekens aan de pitcher over wat voor bal deze moet gooien en waarnaartoe.
- Eerste honk: Deze binnenvelder staat bij het eerste honk. Daarnaast moet hij worpen van de andere binnenvelders vangen.
- Tweede honk: De standaardpositie van de tweede honkspeler is rechts van de eerste honkspeler, tussen het eerste en het tweede honk. Deze spelers moeten heel veelzijdig zijn.
- Korte stop: De gebruikelijke positie van de korte stop is tussen het tweede en derde honk. Deze moet in een groot gebied allerlei soorten ballen fielden.
- Derde honk: Deze speler staat bij het derde honk. Als een rechtshandige slagvrouw een krachtige bal slaat en iets voor de pitch staat, slaat deze de bal vaak naar links, waarbij de bal richting het derde honk of de linkerveldlijn wordt geslagen.
- Middenvelder: De middenvelder is een van de drie spelers in het buitenveld, het grasgebied tussen het kale binnenveld en de rand van het veld.
- Rechtsvelder: De rechtsvelder speelt aan de rechterkant van het buitenveld, tussen het tweede en eerste honk.
- Linksvelder: De linksvelder verdedigt het buitenveldgebied vanaf het tweede honk tot de linkerfoutlijn.
Hoe Word Je 'Uit' Gemaakt?
In softbal draait het niet alleen om punten scoren, maar ook om de tegenstander uitschakelen, oftewel: iemand ‘uit’ maken. Er zijn verschillende manieren om een speelster uit te maken:
- Drie slag (strikeout): Als de slagvrouw drie keer niet - of misslaat op goede worpen (slag/ strikes), ben je uit. Het is een slag wanneer de bal over het gebied van de thuisplaat en tussen de knie en oksel van de slagvrouw wordt gegooid en de speelster niet slaat. Wanneer de slagvrouw de bal fout raakt en deze niet binnen de lijnen van het veld belandt. Een worp die geen slag is en niet door de batter wordt ‘geslagen’, wordt een wijdbal (ball) genoemd. Als de pitcher 4 wijd gooit, mag de slagvrouw doorgaan naar het eerste honk.
- Vangbal (catch): als de slagvrouw de bal slaat en een veld speelster de bal direct uit de lucht vangt (zonder dat deze de grond raakt), is ze uit.
- Tik uit (tag out): als een veld speelster een loper met de bal aanraakt terwijl die tussen de honken loopt en niet op een honk staat, is de loper uit.
- Te ver van het honk af staan/ honk stelen: als een honkloper een honk probeert te stelen of te ver van het honk staat, kan de werper of catcher ze mogelijk uitgooien.
Punten Scoren
Alleen de aanvallende partij, de partij aan slag, kan punten scoren. Een slagvrouw die, nadat hij de bal het veld heeft ingeslagen, moet altijd proberen veilig het eerste honk te bereiken. Daarna moet hij proberen via het tweede en derde honk de thuisplaat te bereiken. Elke speelster die veilig de thuisplaat passeert, scoort een punt (een run). Je kunt meerdere punten in één keer scoren wanneer er al speelsters op de honken staan, op het moment dat iemand een goede slag maakt.
Lees ook: Honkbal en softbal in Hoofddorp: Een overzicht
Meestal zal de slagvrouw proberen de bal zover mogelijk het veld in te slaan. Het mooiste is natuurlijk om de bal zo ver weg te slaan dat hij buiten het veld terechtkomt. De bal gaat dan over het outfieldhek heen en is dus buiten bereik van de veld speelsters. De slagvrouw kan dan ongehinderd een rondje lopen over het eerste, tweede, derde honk en tenslotte via de thuisplaat een punt scoren. Dat wordt dan een homerun genoemd. Wordt de bal wel hoog en ver, maar niet over het hek geslagen dan is de kans groot dat de bal wordt gevangen. Bij een vangbal is de slagvrouw uit.
Tactiek en Strategie
Softbal is een tactische, strategische sport en vrijwel geen contactsport. Zowel bij het eerste als het derde honk is buiten de lijnen een vak voor een coach, die tijdens het spel aanwijzingen geeft aan de honklopers. Ook de catcher communiceert via tekens naar zijn pitcher. De tekens bestaan uit handgebaren van waaruit de medespeelster kan opmaken wat er van hem wordt verwacht. De catcher geeft tekens aan de pitcher om duidelijk te maken wat voor bal hij vindt dat er gegooid moet worden. Hij kiest daarbij uit bijvoorbeeld een harde bal (fastball), een curve bal, een langzame bal (change-up) of een duidelijke wijdbal. Ook geeft hij via tekens aan waar in het slagperk hij de bal wil hebben. De pitcher zal het niet altijd eens zijn met het voorstel van de catcher en dan zie je dat hij heel kort met zijn hoofd nee schudt. Als de catcher een teken geeft waar de pitcher het mee eens is dan knikt hij heel kort met zijn hoofd.
Softbal vs. Honkbal
Softbal lijkt op honkbal, maar er zijn een aantal duidelijke verschillen. Zo is het veld kleiner en de bal waarmee wordt gespeeld is groter, (iets) zachter en geel. Het kleinere veld zorgt voor meer actie, de gele bal is makkelijker te zien en omdat de bal groter is, kun je hem beter te raken - wat gezien de reactietijd die je hebt door de kortere werpafstand, zeker nodig is. Dit alles maak het spel leuk en geschikt voor een breed publiek, zowel om te spelen als te kijken. Een verschil, dat direct opvalt, is dat bij honkbal de werper de bal bovenhands aangooit, terwijl bij softbal dit onderhands gebeurt. De overige spelregels zijn in grote lijnen hetzelfde, uitgezonderd het loslaten van een honk. Dat mag bij softbal pas gebeuren als de pitcher de bal aangooit, terwijl dat bij honkbal altijd mag.
Softbal in Nederland
Honkbal en softbal is in Nederland een vrij bekende sport. Al sinds tientallen jaren zijn wij zelfs het beste land van Europa. Onze grootste concurrent in Europa? Dat is Italië, maar landen als Spanje, Duitsland, en Tsjechië komen eraan! Mondiaal behoren we tot de top tien en dat is natuurlijk indrukwekkend. Nederland brak mondiaal echt door in 2011 toen ze wereldkampioen werden. De prestigieuze World Baseball Classics is de opvolger van de wereldkampioenschappen. Nederland komt internationaal uit als Kingdom of the Netherlands, omdat ook spelers van onder meer Aruba en Curaçao uitkomen voor ons nationale team. Wil je het Nederlandse team in actie zien? Bezoek dan eens een wedstrijd tijdens de Haarlemse Honkbalweek, of het Rotterdamse World Port Tournament. Ben je benieuwd naar meer informatie over de hoofdklasse en het Nederlandse honk - en softbalteam? Kijk dan op www.honkbalsite.com of www.softbalsite.com.
Lees ook: Softbal scheidsrechter tekens uitgelegd