De voetbalpiramide in Nederland heeft door de jaren heen vele veranderingen ondergaan. Van de eerste competitievormen in de late 19e eeuw tot de introductie van de Topklasse en Tweede Divisie in de 21e eeuw, het Nederlandse voetbal is constant in beweging geweest. In dit artikel duiken we in de historie van de Hoofdklasse Voetbal Noord, waarbij we de bredere context van de voetbalpiramide en de ontwikkelingen in het amateurvoetbal in ogenschouw nemen.
De Vroege Jaren: Van Regionale Competities naar Landelijke Dekking
In 1888 werd in Nederland begonnen met competitievoetbal. Gedurende de eerste dertig jaar was het vooral een kwestie van de basis van de piramide leggen. In de eerste twee seizoenen was er slechts één competitie: een eerste klasse met clubs uit Haarlem, Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. Deze competities waren informeel van aard.
In 1890 werd de tweede klasse ingesteld, met clubs voornamelijk uit het westen. In 1893 startte de eerste competitie in Oost-Nederland, die de status van tweede klasse kreeg. Een jaar later volgde het noorden met een eigen competitie, eveneens als tweede klasse ingeschaald. Vanaf 1894 ontstonden de eerste afdelingsbonden in Amsterdam, die regionale competities organiseerden onder de vlag van de (K)NVB.
De hoogste klasse in het oosten werd in 1896 opgewaardeerd tot eerste klasse. Pas na het seizoen 1897-1898 speelden de kampioen van het westen (RAP) en oosten (Vitesse) om het landskampioenschap. RAP werd daarmee de eerste officiële landskampioen van Nederland. In 1900 werd een derde klasse Zuid aan de piramide toegevoegd. Tussen 1902 en 1904 werd de hoogste klasse in het westen opgesplitst in een eerste klasse A en B, waardoor drie clubs om de landstitel streden. Vanaf 1913 kwam er langzaam een landelijke dekking van eerste klassen.
Groei en Verzuiling na de Eerste Wereldoorlog
Na de Eerste Wereldoorlog groeide het voetbal uit tot een brede volkssport, wat leidde tot een uitbreiding van de voetbalpiramide. Met name aan de onderkant kwamen er meer afdelingen, waardoor de piramidevorm steeds meer gestalte kreeg. De verzuiling had een groeiende invloed op het voetballandschap.
Lees ook: Diepgaande Blik op de Korfbalwereld via KZ
In 1917 kwam er een tweede westelijke eerste klasse. Twee jaar later werd deze situatie weer ongedaan gemaakt en ging de eerste klasse B verder als Overgangsklasse. De splitsing van het district West werd nu definitief, met West I en West II, hoewel dit niet gold voor de eerste klasse.
Buiten de KNVB ontstonden de NASB (bond van de socialisten) in 1926 en de CNVB (protestants-christelijke bond) in 1929. De wedstrijden van de CNVB werden uitsluitend op zaterdagmiddag gespeeld. De mobilisatie in augustus 1939 maakte dat het seizoen 1939-1940 als noodcompetitie gold.
Fusie en Reorganisatie tijdens de Tweede Wereldoorlog
Gedwongen door de oorlogsomstandigheden vond er in de zomer van 1940 een fusie plaats tussen de KNVB en de bonden van de verschillende zuilen (RKF, CNVB, NASB en NVF). Na een jaar zonder competitie werd in het najaar van 1945 de competitie weer opgepakt. Het aantal districten werd verhoogd naar zes. Door de instroom van katholieke RKF-clubs was het zuiden flink gegroeid. Ook waren nu alle afdelingen gelijk vormgegeven met een eerste tot en met vierde klasse.
Na vijf seizoenen met zes eerste klassen werd de hoogste afdeling vanaf 1950 weer teruggebracht, eerst naar vijf en vanaf 1951 naar vier afdelingen. Tegelijkertijd werd de regionale indeling grotendeels losgelaten.
De Introductie van Profvoetbal en de Scheiding tussen Profs en Amateurs
In 1954 stapte Nederland relatief laat over op het profvoetbal. Na een korte periode waarin zowel betaalde clubs als eerste klasse KNVB-teams actief waren, werd in november 1954 gestart met vier eerste klassen die het betaalde voetbal vormden. Na het eerste seizoen plaatsten de beste teams zich voor de nieuw te vormen twee hoofdklassen.
Lees ook: Complete Gids: JO11 District Beker Regels
In het seizoen 1955-1956 hernoemde de hoogste amateurafdeling zich ook tot eerste klasse (bestaande uit drie afdelingen), waardoor er dat seizoen twee soorten eerste klassen waren. In 1956 werd ook voor het eerst gespeeld om het amateurkampioenschap.
Het aantal profclubs piekte in het seizoen 1956-1957 op tachtig, ingedeeld in een Eredivisie, twee Eerste Divisies en twee Tweede Divisies. In het seizoen 1960-1961 nam het aantal profafdelingen voor het eerst af. De scheiding tussen prof- en amateurvoetbal werd ondertussen steeds scherper.
Formalisering van de Scheiding en Verdere Professionalisering
De scheiding tussen profs en amateurs, die vanaf begin jaren zestig al feitelijk bestond, werd in 1971 geformaliseerd. Door een forse sanering werd het aantal profclubs verder teruggebracht en de Tweede Divisie verdween. De amateurkampioen had niet meer automatisch het recht om te promoveren.
Na de sanering van 1971 waren er nog 39 profclubs over, verdeeld over de Eredivisie (18) en de Eerste Divisie (21). Bovendien werd de poort tussen de Eerste Divisie en de top van de amateurs op slot gezet. In 1974 werd op zondag de hoofdklasse ingevoerd boven de eerste klasse. In 1983 werd het aantal eerste klassen op zaterdag uitgebreid van twee naar drie.
Samenvoeging van Bonden en de Nieuwe Piramidevorm
In 1996 gingen alle regionale afdelingsbonden op in de KNVB, waardoor er niveaulagen bijkwamen onder de vierde klasse. Het papieren niveauverschil tussen zaterdag- en zondagvoetbal werd geschrapt. De eerste klasse op zaterdag werd nu ook hoofdklasse, en alle niveaus daaronder schoven een niveau door.
Lees ook: Hockey Hoofdklasse Heren
De Introductie van de Topklasse en Tweede Divisie
Na jarenlange discussies werd in 2010 de Topklasse ingevoerd, een landelijke afdeling op zowel zaterdag als zondag. Een van de doelen was sportieve promotie en degradatie op gang te brengen. Dit kwam echter nauwelijks van de grond, omdat amateurclubs de risico's van promotie te groot vonden.
In een poging de doorstroom tussen prof- en amateurvoetbal alsnog op gang te brengen, volgde er een nieuwe aanpassing van de piramide. Boven de Topklasse werd de Tweede Divisie (her)ingevoerd met clubs uit het zaterdag- en zondagvoetbal. De topklassen werden hernoemd tot Derde Divisie en het aantal hoofdklassen werd ingekrompen tot twee per speeldag.
Recente Ontwikkelingen en Competitie Indelingen
Recentelijk heeft de KNVB de indelingen van de landelijke competities gepubliceerd, inclusief de indelingen van de teams in de A-categorie, met uitzondering van de hoofdklassen bij de jeugd. Voorbeelden van deze indelingen zijn te vinden bij teams als HZVV.
Voor HZVV 2 is de indeling van de reserve hoofdklasse geen verrassing. Teams als FC Meppel 2 en SV Bedum 2 zijn gedegradeerd naar de reserve eerste klasse, terwijl FC Burgum 2 en Leeuwarder Zwaluwen 2 gepromoveerd zijn naar de reserve hoofdklasse. De complete indeling van de reserve hoofdklasse van district Noord ziet er als volgt uit:
- ACV 2
- FC Burgum 2
- Drachtster Boys 2
- SC Genemuiden 2
- Harkemase Boys 2
- HZVV 2
- The Knickerbockers 2
- Leeuwarder Zwaluwen 2
- d’Olde Veste’54 2
- Staphorst 2
- Urk 2
- Winsum 2
- Zeerobben 2
HZVV 3 zal uitkomen in de reserve tweede klasse E, samen met teams als DESZ 2, SC Genemuiden 3, Hollandscheveld 2, FC Meppel 3, MSC 2, d’Olde Veste’54 3, Olympia’28 2, SC Rouveen 2, SVM 2, VHK 2 en De Weide 3.
HZVV Jo13-1 zal in het najaar uitkomen op het hoogste amateurniveau in deze categorie, de eerste divisie D, met tegenstanders uit geheel Noordoost-Nederland.
Lokale Voorbeelden en Clubgeschiedenissen
Om de geschiedenis van de Hoofdklasse Voetbal Noord verder te illustreren, kunnen we kijken naar de geschiedenis van enkele lokale clubs.
S.V. 't Harde: De locatie (klasse) en de eindstand van het eerste elftal van S.V. 't Harde in de voetbalpiramide van dat jaar laten zien hoe een club door de jaren heen kan fluctueren.
Hollandia: De club Hollandia uit Hoorn is een mooi voorbeeld van een club met een rijke historie. Opgericht als Volharding, promoveerde de club in 1909 naar de NVB en veranderde de naam in Hollandia. De club kende hoogtepunten in de jaren '60, toen het in de eerste klasse speelde, het hoogst haalbare voor amateurs. Hollandia heeft diverse kampioenschappen en promoties behaald, waaronder het kampioenschap in de Hoofdklasse A KNVB in 1997-1998, 1999-2000 en 2001-2002.
Rood-Wit A: Voetbalvereniging Augustinus, later Rood-Wit A, is opgericht in 1921. De club speelde in de hoofdklasse van de amateurs en kende een fusie met asv Schellingwoude in 1999, waarna de club verder ging als asv De Dijk.
tags: #hoofdklasse #voetbal #noord #history