Ben je een handbalfanaat, een beginnend speler of gewoon nieuwsgierig naar deze dynamische sport? Dan ben je hier aan het juiste adres! Handbal is een dynamische en actievolle teamsport die wereldwijd wordt gespeeld, hoewel de populariteit regionaal verschilt. De sport vereist teamgeest, snelle reflexen en een goede conditie. In dit artikel duiken we diep in de handbalsport, van de basisregels tot de speeltijd en andere belangrijke aspecten.
Wat is handbal?
Handbal is een dynamische balsport die wordt gespeeld tussen twee teams van elk zeven spelers (zes veldspelers en een doelman). Het doel van het spel is simpel: meer doelpunten scoren dan de tegenstander. Dit gebeurt door de bal in het doel van de tegenstander te werpen. Handbal combineert elementen van basketbal, korfbal en voetbal, wat resulteert in een unieke en aantrekkelijke sport.
Waar wordt handbal gespeeld?
Handbal wordt met uitzondering van Beach Handbal altijd binnen in een sporthal gespeeld. Handbal is voornamelijk een zaalsport, wat betekent dat de beschikbaarheid van sporthallen een cruciale factor is voor de verspreiding ervan. Hoewel handbal wereldwijd wordt gespeeld, is het niet overal even populair. Dit komt deels doordat handbal een relatief jonge sport is, die zich, in tegenstelling tot oudere sporten zoals voetbal, minder tijd heeft gehad om een positie te veroveren.
Geschiedenis van handbal
De oorsprong van handbal is niet helemaal duidelijk, maar de sport lijkt in Duitsland te zijn ontstaan. Max Heiser, een Duitser, was de eerste die de sport spelregels gaf. Deze regels werden in 1917 officieel vastgelegd door de turnbond onder de naam ‘Bestimmungen für die Abhaltung des Handbalspieles für die Damenabteilungen des Berliner Turnrathes’. Aanvankelijk was handbal vooral bedoeld voor vrouwen, als een uitbreiding van de gymnastiek. Later gingen ook mannen de sport beoefenen. De Duitse manier van handbal spelen vormt nog steeds de basis voor de internationale sport.
In Nederland kwam handbal terecht door een uitwisseling tussen turnverenigingen uit Hamburg en Berlijn. Groningen legde de basis voor het Nederlandse handbal. In eerste instantie werd handbal op een aangepast voetbalveld gespeeld, met teams van 11 spelers. Het eerste landskampioenschap in Nederland vond plaats in 1930, en in 1935 werd de eerste interland tegen Duitsland gespeeld.
Lees ook: Alles over het WK Handbal voor Vrouwen
De basisregels van handbal
Voordat we ingaan op de speeltijd en andere details, is het essentieel om de basisregels van handbal te begrijpen.
Team samenstelling en wissels
Een team kan bestaan uit maximaal 14 spelers. Tijdens de wedstrijd staan er zeven spelers op het veld: zes veldspelers en één doelverdediger. De overige zeven spelers zijn wisselspelers. Een vliegende wissel tussen veld- en wisselspelers is toegestaan, maar moet plaatsvinden via de wissellijn. Deze lijn definieert de wisselzone aan de lange zijde van het speelveld, vanaf de middellijn 4,5 meter naar links en rechts. Een speler die ongeoorloofd de wissellijn overschrijdt, begaat een wisselfout, wat resulteert in een vrije worp voor de tegenpartij en een tijdelijke uitsluiting van de overtredende speler.
Bij de hogere handbaldivisies vervangen sommige ploegen bij aanvallen soms de doelverdediger voor een extra veldspeler zodat er in totaal 7 veldspelers zijn om de aanval uit te voeren. Als de ploeg de bal verliest, wordt de doelverdediger weer ingewisseld. Deze tactiek wordt hoofdzakelijk toegepast bij landelijke competitiewedstrijden. Bijvoorbeeld, als de stand vlak voor het einde van de wedstrijd nog steeds gelijk is en alles op een kaart wordt gezet.
Speeltijd: Hoelang duurt een helft van handbal?
De kernvraag, hoelang duurt een helft van handbal, is eenvoudig te beantwoorden, maar de context eromheen is wellicht interessanter. Een standaard handbalwedstrijd is verdeeld in twee helften. In de meeste handballwedstrijden, zowel bij volwassenen als bij jeugdteams, bestaat een wedstrijd uit twee helften van elk 30 minuten. Na de eerste helft is er een rustperiode. Deze rust duurt doorgaans 10 tot 15 minuten. Deze tijd is cruciaal voor de spelers om even op adem te komen, strategieën te bespreken met de coach en zich voor te bereiden op de tweede, vaak beslissende, helft.
Het is goed om te onthouden dat deze tijden richtlijnen zijn en kunnen variëren afhankelijk van de specifieke regels van een toernooi of competitie. Soms komt het voor dat een handbalwedstrijd na de reguliere speeltijd (2 helften van 30 minuten) in een gelijkspel eindigt. Wat gebeurt er dan?
Lees ook: Oliveo Handbal Heren 1: Alles wat je moet weten
Verlenging en penalties
In veel competities wordt bij een gelijkspel een verlenging gespeeld. Deze bestaat uit twee periodes van elk 5 minuten. Er is een korte pauze tussen de reguliere speeltijd en de verlenging, evenals tussen de twee verlengingsperiodes.
In sommige gevallen, bijvoorbeeld in toernooien, wordt bij een aanhoudend gelijkspel na verlengingen een penalty shoot-out gehouden om een winnaar te bepalen. Als de verlenging geen winnaar oplevert, wordt de wedstrijd beslist door 7-meter worpen. Elk team wijst vijf spelers aan die om de beurt een 7-meter worp uitvoeren. Belangrijke regels voor 7-meter worpen:
- Uitgesloten, gediskwalificeerde spelers en spelers die van het veld zijn gestuurd, mogen niet deelnemen aan de 7-meter worpen.
- De aangewezen spelers voeren de worpen om de beurt uit.
Als de stand na de eerste reeks van vijf 7-meter worpen nog steeds gelijk is, gaan de teams door met het om de beurt nemen van 7-meter worpen, totdat een team een doelpunt scoort en de andere niet. Dit staat bekend als een "sudden death" situatie. Dezelfde spelers hoeven niet opnieuw te werpen; het team kan andere spelers aanwijzen, zolang alle beschikbare spelers (die niet zijn uitgesloten) een kans hebben gehad.
Het is dus mogelijk dat een handbalwedstrijd aanzienlijk langer duurt dan de standaard 60 minuten.
Time-outs en blessures
Naast de reguliere speeltijd en eventuele verlengingen, zijn er nog andere factoren die de totale duur van een handbalwedstrijd kunnen beïnvloeden. Elk team heeft tijdens een wedstrijd recht op een aantal time-outs. Een time-out duurt doorgaans 1 minuut. Een time-out is bij handbal in een aantal situaties verplicht: een tijdelijke uitsluiting van 2 minuten, een diskwalificatie na een rode kaart, een fluitsignaal door de tijdwaarnemer of andere waarnemer, overleg tussen scheidsrechters bij een verschil in mening, een wisselfout of wanneer er een speler te veel op het veld is. Daarnaast kan een scheidsrechter er in bepaalde situaties voor kiezen om een time-out te geven: bij invloeden van buitenaf, een geblesseerde speler, een bal die het plafond raakt, het vertragen van de uitvoering van een worp, of wanneer een speler de bal weggooit of hem niet afgeeft.
Lees ook: Hemelvaart Handbal: Programma en Meer
Bij een blessure van een speler wordt de wedstrijd tijdelijk stilgelegd. Deze onvoorziene omstandigheden zorgen ervoor dat de daadwerkelijke duur van een handbalwedstrijd kan variëren. Als de tijd in de laatste seconde wordt stilgelegd, bijvoorbeeld door een overtreding, wordt de wedstrijd hervat met een vrije worp op de plek waar de overtreding plaatsvond.
Speeltijd voor jeugdteams
Nu is het belangrijk om te weten dat de speeltijd kan variëren, afhankelijk van de leeftijdscategorie. Bij jeugdteams, bijvoorbeeld, is de speeltijd vaak korter. Dit is om te voorkomen dat jonge spelers overbelast raken en om de focus en het enthousiasme gedurende de hele wedstrijd te behouden.
| Categorie | Leeftijd | Speeltijd | Gewicht wedstrijdbal | Omtrek bal | Maat |
|---|---|---|---|---|---|
| Senioren Heren | 19 jaar en ouder | 2 × 30 minuten | 425 - 475 gram | 58 - 60 cm | 3 |
| Senioren Dames | 19 jaar en ouder | 2 × 30 minuten | 325 - 375 gram | 54 - 56 cm | 2 |
| A-jeugd Heren | 17-18 jaar | 2 × 30 minuten | 425 - 475 gram | 58 - 60 cm | 3 |
| A-jeugd Dames | 17-18 jaar | 2 × 30 minuten | 325 - 375 gram | 54 - 56 cm | 2 |
| B-jeugd Heren | 15-16 jaar | 2 x 25 minuten | 325 - 375 gram | 54 - 56 cm | 2 |
| B-jeugd Dames | 15-16 jaar | 2 x 25 minuten | 325 - 375 gram | 54 - 56 cm | 2 |
| C-jeugd Heren | 13-14 jaar | 2 x 25 minuten | 325 - 375 gram | 54 - 56 cm | 2 |
| C-jeugd Dames | 13-14 jaar | 2 x 25 minuten | 325 - 375 gram | 54 - 56 cm | 1 |
| D-jeugd | 11-12 jaar | 2 × 20 minuten | 290 - 330 gram | 50 - 52 cm | 1 |
| E-jeugd | 9-10 jaar | 2 × 20 minuten | 290 - 330 gram | 50 - 52 cm | 0 |
| F-jeugd (mini’s) | 7-8 jaar | 2 × 15 minuten | max. 300 gram | 46 - 48 cm | |
| H-jeugd | jonger dan 7 jaar | ||||
| Recreanten | 2 x 25 minuten |
Het speelveld
Het speelveld meet 40 x 20 meter en wordt door talrijke lijnen begrensd en doorsneden.
- De zijlijnen en de achterlijnen omsluiten het veld.
- De middenlijn loopt door het midden van het speelveld.
- Het doelgebied wordt door een ononderbroken halve cirkel met een straal van 6 meter gedefinieerd. Dit gebied mag alleen door de doelverdediger worden betreden.
- De gestippelde vrijeworplijn ligt negen meter voor het doel.
- Tussen de doelcirkel en de vrijeworplijn ligt de 7-meterlijn.
- Aan een van de zijlijnen ligt de wissellijn die vanaf de middenlijn steeds 4,5 m naar rechts en links loopt.
De bal
De handbal is gemaakt van kunststof of leer. De diameter van de bal varieert al naargelang geslacht en leeftijd van de teams. Een handbal voor herenteams heeft een omvang die ongeveer 10 cm kleiner is dan een voetbal, maar hetzelfde weegt. Daardoor kunnen handballers hem beter grijpen en harder gooien dan een voetbal. Vaak wordt de bal behandeld met hars zodat de spelers hem beter met één hand kunnen vangen en vasthouden. Dit is echter niet altijd toegestaan in speelhallen, aangezien hars plakkerige sporen op de vloer kan achterlaten.
Spelregels met de bal
Spelers mogen de bal maximaal drie seconden vasthouden. Ze mogen maximaal drie stappen zetten met de bal in de hand. De bal mag met de handen, armen, hoofd, romp, bovenbeen of knie worden geworpen, gevangen, gestopt en geslagen. Contact met onderbenen en voeten is niet toegestaan. Na het vangen van de bal is onbeperkt tippen (stuiten) toegestaan.
Fouls
Het vasthouden, omklemmen, stoten of vasthouden van een speler op een onsportieve manier wordt bestraft met een vrije worp. Als de scheidsrechter een speler de gele kaart toont, is dit een waarschuwing die geen onmiddellijke uitwerking heeft op het verloop van de wedstrijd. Een tweede overtreding van de speler, die de gele kaart rechtvaardigt, wordt bestraft met een 2-minuten uitsluiting. Het team moet dan verder spelen met een speler minder. Als een speler voor de tweede keer wordt bestraft met een 2-minuten uitsluiting, wordt hij gediskwalificeerd met de rode kaart en mag voor de verdere rest van de wedstrijd niet meer worden ingewisseld. In sommige gevallen kunnen spelers bij handbal na 1 overtreding al een rode kaart krijgen, bijvoorbeeld bij agressief of ernstig onsportief gedrag.
Worpen
Er zijn verschillende soorten worpen in handbal, elk met hun eigen regels en toepassingen:
- Beginworp: De beginworp wordt na het beginsignaal van de scheidsrechter in het midden van het speelveld uitgevoerd. Daarbij moet de speler met één voet de middenlijn aanraken, terwijl de andere voet op de eigen helft moet staan. Spelers van de tegenpartij moeten op een afstand van 3 meter van de speler blijven die de beginworp uitvoert. Dit is de eerste worp van de wedstrijd, waarmee hij officieel begint.
- Vrije worp: De vrije worp wordt uitgevoerd als gevolg van overtredingen, bijvoorbeeld als een speler van de aanvallende ploeg binnen de doelcirkel komt. De vrije worp wordt uitgevoerd op de plek waar de overtreding werd begaan. Overtredingen die met een vrije worp worden bestraft op een afstand van minder dan 9 meter van het doel van de tegenpartij worden genomen aan de vrijeworplijn. Een vrije worp wordt gegeven als de tegenpartij een fout begaat.
- Inworp: Als de bal buiten het speelveld komt, wordt de inworp uitgevoerd. De inworp is de worp waarmee een nieuwe periode in de wedstrijd ingaat, of wordt uitgevoerd na het scoren van een doelpunt.
- Uitworp: De uitworp wordt uitgevoerd door de doelverdediger en vindt plaats als de bal over de doellijn het speelveld verlaat en voor het laatst werd aangeraakt door de aanvallende ploeg of de doelverdediger van de verdedigende ploeg of wanneer de bal in het doelgebied blijft liggen. Anders dan bij voetbal, waarbij de keeper bij de doellijn moet blijven, mag de keeper bij handbal maximaal 4 meter voor zijn doel staan. Deze worp wordt uitgevoerd door de doelverdediger, wanneer de bal over de lijn is gegaan en daarom uit is.
- 7-meterworp: Als een duidelijke doelkans wordt verhinderd door een foul of door het betreden van het doelgebied, wordt de gelijkheid van kansen weer hersteld door een 7-meter worp. De werpende speler gaat voor de 7-meter staan en probeert na het fluitsignaal een doelpunt te scoren. Zo lang de speler de bal vasthoudt, mag hij de 7-meter lijn niet aanraken of overschrijden. Bij de 7-meterworp gaat een speler voor de 7-meterlijn staan en probeert hij of zij na het fluitsignaal te scoren.
Tactische overwegingen
Naast de verdedigingstactieken kunnen teams ook tactische beslissingen nemen om hun kansen op een overwinning te vergroten. Een bekende tactiek is het vervangen van de doelverdediger door een extra veldspeler tijdens de aanval, waardoor er tijdelijk met zeven veldspelers wordt gespeeld. Dit wordt vaak gedaan aan het einde van de wedstrijd als de stand gelijk is en er een groter aanvallend overwicht nodig is. Het risico is echter dat bij balverlies het doel onverdedigd is.
Passief spel
Het is niet toegestaan om de bal in het team te houden zonder een duidelijke poging om aan te vallen of een doelpunt te maken. De verantwoordelijkheid voor een botsing ligt vaak bij de keeper als deze uit zijn doelgebied komt om een bal te onderscheppen.
Rolstoelhandbal
Voor rolstoelhandbal gelden aangepaste regels. Teams spelen 4 tegen 4. Spelers mogen de bal niet met hun rolstoel verdedigen en mogen niet op andere spelers inrijden.
Handbalvormen
Er bestaan een aantal vormen van handbal: zaal- en veldhandbal, beachhandbal, straathandbal, mini-handbal, studentenhandbal en recreantenhandbal. Iedere vorm heeft zijn eigen regels.
- Zaalhandbal: Zaalhandbal en veldhandbal zijn de meest gespeelde vormen van de sport. Zaalhandbal wordt in een sporthal gespeeld in plaats van op een veld. De basisregels van handbal gelden allemaal bij deze vorm van handbal. De teams bestaan uit 7 spelers, met 7 wisselspelers op de bank. Het speelveld bestaat uit twee helften die beiden een eigen doel hebben.
- Veldhandbal: Een variant die buiten op een veld wordt gespeeld.
- Beachhandbal: Een variant die op het strand wordt gespeeld met aangepaste regels.
- Straathandbal: Een informele variant die op straat wordt gespeeld.
- Mini-handbal: Een vereenvoudigde versie van handbal voor jonge kinderen.
- Studentenhandbal: Handbal gespeeld op universitair niveau.
- Recreantenhandbal: Handbal gespeeld voor de lol, zonder competitieve druk.
De juiste materialen en voorbereiding
Om handbal te spelen, heb je de juiste materialen nodig:
- Handbal: Gemaakt van leer of kunststof, met een omtrek afhankelijk van het geslacht en de leeftijd van de spelers.
- Sportkleding: Een shirt, korte broek, kniebeschermers en stroeve schoenen zijn essentieel. Keepers dragen vaak een shirt met lange mouwen en een gewatteerde lange broek.
- Handbalveld: Een veld van 40 meter lang en 20 meter breed met de juiste markeringen.
Daarnaast is het belangrijk om de regels van handbal te kennen en de juiste technieken te beheersen.
Technieken in handbal
Er zijn verschillende technieken die belangrijk zijn in handbal:
- Aanspelen: Bovenhands met een strekworp, onderhands, tijdens een sprong of met een snelle pass zijwaarts.
- Balcontrole: Goede controle over de bal tijdens het dribbelen.
- Vangen: Bovenhands en onderhands met twee handen.
- Worpen: Strekworp op heuphoogte, valworp, lob (als de keeper te ver uit zijn doel staat) en de effectbal.