In de wereld van sport en management duiken vaak vragen op over wat het betekent om een leider te zijn, vooral in competitieve situaties. Johan Cruijff, een icoon in de voetbalwereld, had een uitgesproken visie op leiderschap, die verder reikte dan het voetbalveld. Zijn principes, vastgelegd in het boek "Je gaat het pas zien als je het doorhebt", bieden waardevolle inzichten voor iedereen die een team wil leiden, of het nu op het veld is of in een bedrijf.
Cruijff's Leiderschapsprincipes
Cruijff hechtte veel waarde aan specifieke principes over leidinggeven, wie de leiding krijgt en hoe teams functioneren. Deze principes zijn niet alleen relevant voor voetbalcoaches, maar ook voor managers in diverse sectoren.
A. Talentbenutting en Onderling Vertrouwen
Cruijff stelde alleen mensen op die al hun talent inzetten om het team beter te maken. Hij geloofde sterk in het benutten van ieders individuele talenten om de kerntaken zo goed mogelijk uit te voeren. Dit leidt tot onderling vertrouwen binnen het team, wat essentieel is voor het bereiken van grotere prestaties.
Een voorbeeld hiervan is het verhaal van Boeve, die vaak voor niets de diepte in liep. Cruijff garandeerde hem dat hij bij één op de vier rushes daadwerkelijk de bal zou ontvangen, en zorgde er persoonlijk voor dat dit ook gebeurde. Elk team, aldus Cruijff, bestaat uit sterren en waterdragers. De waterdragers, vaak het middenkader in organisaties, verrichten veel werk en mogen eigenlijk nooit falen. Cruijff besteedde veel aandacht aan het middenkader, de dienende mensen, en werkte aan het onderlinge respect tussen sterren en waterdragers.
Sterren moeten begrijpen dat ze afhankelijk zijn van de "waterdragers". Cruijff corrigeerde sterren die het te hoog in hun bol kregen. Zo werd Van de Kerkhof, op voorspraak van Cruijff, in het Nederlands elftal opgesteld. Van de Kerkhof erkende zijn beperkingen in techniek, maar compenseerde dit met hard werken en een sterke instelling. Hij was blij met de titel "stofzuiger" en zag zijn waarde in het afpakken van de bal en deze inleveren bij iemand die er iets goeds mee kon doen. Cruijff hanteerde bij toppers het concept van ‘constructieve ontevredenheid’. Zowel een elftal als een managementteam gaat de fout in als iedereen tevreden is. Hij prikkelde bijvoorbeeld zijn aanvaller Stoichov voortdurend, zodat die steeds op scherp stond. Ook sterren moeten geprikkeld worden, door een onverwachte wisselbeurt of door kritiek van collega’s.
Lees ook: Vorst en sportwedstrijden
B. Focus, Inzicht en Tactiek
Volgens Cruijff zijn leiderschap principes simpel: focus, inzicht en tactiek zijn essentieel om doelen te bereiken. Honderd procent concentratie is cruciaal, vooral bij een laag tempo, om fouten voor te zijn. Een leider moet weten wie van zijn mensen welke kwaliteiten heeft en de mogelijkheden kennen om ruimte en kansen te creëren.
C. Besluitvaardigheid en Onafhankelijkheid
Cruijff stelde dat iedere organisatie een baas nodig heeft, omdat iemand snel moet kunnen beslissen. Hij verzuchtte met een gevoel van opluchting als coach in Barcelona. Een leider aan de top laat de dingen nooit op zijn beloop. Hard ingrijpen is soms noodzakelijk. "Als je gelijk hebt, moet je dat ook nemen." Een leider bewaart altijd zijn onafhankelijkheid. Beckenbauer, bijvoorbeeld, was een natuurlijk leider, die zich nooit aangevallen voelde en geen vijanden achter bomen zag.
De leider maakt een schets voor een gezamenlijke visie, waarna zijn team de ruimte krijgt om die schets in te kleuren, ook met hun eigen ideeën. Cruijff was duidelijk over hoe je met bestuurders (commissarissen) omgaat: je houdt ze op de tribune. Hij zette het bestuur de kleedkamer uit. "Besturen worden geen bestuur omdat ze van voetbal houden, ze worden bestuurder omdat ze van zichzelf houden." Goedkope trainers worden het eerst weggestuurd. Als je niet duur bent, heeft men ook geen vertrouwen in je. Voor goede mensen moet je goed betalen. Het grootste probleem zijn de salarissen van de middelmatige mensen.
D. Teamleiderschap en Crisismanagement
Cruijff benadrukte de rol van de teamleider/aanvoerder. Die moet je zorgvuldig kiezen, hij moet je beste speler zijn. Dat is de man die een crisis kan bezweren. Hij is de man die de penalty neemt en wil nemen. Een team heeft weinig leiding nodig als het goed gaat, maar bij een crisis moet je het formele leiderschap en de natuurlijke leider in een persoon hebben verenigd. Je hebt in het veld iemand nodig die andere bereidt zijn om te volgen wanneer het echt spannend wordt.
De Waarde van Cruijff's Inzichten
Het boekje "Je gaat het pas zien als je het doorhebt" is toegankelijk en presenteert het onderwerp leiderschap op een manier die voor een breed publiek te begrijpen is. Cruijff's inzichten zijn relevant voor het beter functioneren van organisaties.
Lees ook: Hockeycompetitie Regels
Winsemius, die Cruijff adoreerde, zag in hem een authentiek persoon, die als voetballer en trainer 35 jaar aan de top is gebleven. Cruijff kraamde geen nonsens uit. Cruijff was op zijn beurt weer geïnspireerd door Winsemius, die sport als leidraad zag voor leiderschap en kwaliteiten die nodig zijn om aan de top in organisaties te komen.
Andere belangrijke voetbaltermen en hun betekenis
Om het volledige plaatje van leiderschap in de voetbalwereld te begrijpen, is het nuttig om enkele belangrijke voetbaltermen te kennen:
- Aanspeelbaar zijn: Zorgen dat een medespeler de bal naar jou kan spelen.
- Achterhoede: De linie van de verdedigers.
- Achtste finales: Als in een reeks van wedstrijden, buiten de gewone competitie om, nog zestien ploegen over zijn, zitten die ploegen in de achtste finales.
- Afschermen: Als je de bal hebt en je wordt door tegenspelers aangevallen , kun je proberen de bal goed af te schermen.
- Appelleren: Als speler kun je appelleren als je merkt dat een scheidsrechter een overtreding van de tegenstander niet ziet.
- Assist: Een assist is een voorzet of pass waarmee een andere speler direct een doelpunt kan maken. Het woord kun je zien als een verkorting van assisteren, ondersteunen.
- Buitenspel: Je kunt alleen buitenspel staan op de aanvalshelft. Wanneer? Als je bal krijgt aangespeeld op het moment dat er tussen jou en de laatste verdediger (meestal de keeper) geen andere verdediger meer staat.
- Corner: De Engelse term voor hoekschop.
- Counter: Razendsnelle tegenaanval van de ploeg die aan het verdedigen was.
- Dekken: Gaan staan zodat de tegenstander de bal niet kan afspelen.
- FIFA: Belangrijkste internationale voetbalorganisatie, opgericht in 1904. Fifa staat voor Fédération Internationale de Football Association.
- Hands: De bal met de hand raken.
- Hat trick: In één wedstrijd drie doelpunten maken.
- Inworp: Zodra de bal over de zijlijn is gespeeld, mag je hem met je handen weer in het veld brengen. Ook wel ingooi genoemd.
- Keeper: Het Engelse woord voor doelman.
- Knijpen: Een speciale vorm van rugdekking geven. Bijvoorbeeld: als de bal aan de linkerkant is moet de rechterverdediger vanaf de zijkant naar binnen komen (knijpen).
- Muur: Spelers die bij een vrije trap van de aanvallende partij op een rijtje gaan staan en zo een ‘muur’ vormen.
- Panna: Iemand door de benen spelen.
- Strafschop: Duitse term. Een speler mag vanaf 11 meter een directe vrije bal nemen, zonder dat er een verdediger tussen staat.
- Voorstopper: De verdediger die tegenover de spits van de tegenpartij staat.
- Voorhoede: Spelers uit de voorhoede krijgen vaak meer applaus dan achterhoedespelers.
Leiderschap verder dan het voetbalveld
De principes van Cruijff over leiderschap zijn niet beperkt tot de sportwereld. Ze kunnen worden toegepast in verschillende contexten, zoals het bedrijfsleven, het onderwijs en de politiek. De nadruk op talentbenutting, onderling vertrouwen, besluitvaardigheid en teamgeest zijn essentieel voor het succes van elke organisatie.
Overvloed mindset vs. Schaarste mindset
Het is belangrijk om te beseffen dat een leider moet werken vanuit een overvloed mindset, waarbij er genoeg is voor iedereen, in plaats van een schaarste mindset, waarbij men denkt dat men alleen kan winnen als een ander verliest. Een leider die handelt vanuit een overvloed mindset, zal eerlijker en verantwoordelijker zaken doen.
Lees ook: Procedure Klacht Indienen Racisme KNVB