Op 20 juni 1919 werd in het schaftlokaal van Werkspoor de Athletiek- en Voetbalvereniging Elinckwijk opgericht. Bijna alle leden woonden in het buurtschap Elinckwijk, gemeente Zuilen onder de rook van Utrecht. Dit buurtschap is volgens historici vernoemd naar de grondeigenaar Mr. W.A. Elinck Schuurman. De woonwijk werd rond 1927 gebouwd ten behoeve van het hogere personeel van de Staalgieterij Demka en Werkspoor. De vanuit Wagon- en Bruggenfabriek Werkspoor ontstane v.v. Elinkwijk kon het gebied voor een gunstige prijs overnemen van Mr. W.H.A. Elinck Schuurman.
De club, die meer dan een eeuw geleden werd opgericht, heeft een rijke geschiedenis die nauw verbonden is met de stad Utrecht en de wijk Zuilen. Van de beginjaren in de Utrechtse bond tot de successen in de landelijke competities, en de uiteindelijke fusie tot FC Utrecht, Elinkwijk heeft een onuitwisbare indruk achtergelaten op het Nederlandse voetbal.
De beginjaren en de overstap naar de NVB
In 1930 maakte vv Elinckwijk de overstap van de Utrechtse bond de UPVB naar de landelijke NVB en heeft het direct succes. In het seizoen 1930/1931 werd Elinkwijk kampioen van de 4e klasse West. Het sluit zich in de 3e klasse aan bij een aantal Utrechtse verenigingen waaronder: UVV, Holland en DOS. Nadat de club tot driemaal de titel aan resp. Vriendenschaar uit Culemborg, SV Baarn en HVC uit Amersfoort moest laten was het in het seizoen 1938/1939 eindelijk raak. Het kampioenschap van de 3e klasse werd uitbundig gevierd in het Vechtse dorp Zuilen waar de naam Elinckwijk inmiddels veranderd was in Elinkwijk.
Voetbal tijdens de Tweede Wereldoorlog
Ook in de tweede wereldoorlog werd er gevoetbald in Nederland. Weliswaar in een aangepaste vorm maar voldoende om te zorgen voor enige ontspanning. De KNVB had daarin geen vrije keuze maar werd door de Duitse bezetter verplicht de competitie ook voor de onderbonden ,religieus of niet, te organiseren. Het leven moest zo ‘normaal’ mogelijk zijn. Het voetbal was tijdens de bezetting zelfs populairder dan ooit in Nederland, gelet op het aantal toeschouwers. In het eerste oorlogsjaar seizoen 1940/1941 werd Elinkwijk, met ruime voorsprong op het Utrechtse HMS, kampioen van de 3e klasse. In een promotie duel tegen het Amsterdamse De Volewijckers wist de selectie niet nog een keer te pieken en miste het de kers op de taart.
Langzaam maar wel overwogen werd de Duitse wreedheid zichtbaar. Joden moesten ook geweerd worden uit bestuurlijke functies. NSB’ers drongen zich op binnen de verenigingen om toe te zien op naleving van de Duitse verordening. In 1942 werden de regels verder aangescherpt door het in het openbaar verplicht dragen van de Jodenster. Het voetbal werd verder getroffen wanneer jongemannen naar Duitsland werden gestuurd voor de Arbeidseinsatz. Velen doken onder maar sommigen werden door razzia’s rondom het stadion aangehouden. Een aantal wedstrijden gingen niet door, omdat clubs een spelerstekort hadden of omdat de toegewezen scheidsrechter joods was.
Lees ook: Europa League Play-offs: Utrecht - Zenit
In de periode 1941/1942 werd de Zuilense formatie opnieuw kampioen. De kansen in de nacompetitie voor de selectie werden in de Utrechtse courant van 9 mei gewikt en gewogen. Het was een juiste inschatting want op zondag 21 juni werd de beslissingswedstrijd gespeeld tussen TOG en Elinkwijk in Amsterdam. De Zuilense ploeg speelt extra defensief want het heeft aan een gelijk spel genoeg om te promoveren. Na tien minuten wist Blom in een tegenaanval Loggen te bereiken 0-1. Nog voor de rust werd het 0-2 na een voorzet van Jansen op Vonk. Nadat TOG in een alles of niets via Karssemeijer op 1-2 kwam werden de zenuwen op de proef gesteld. Met veel opruimwerk in de weg is weg motto haalde Elinkwijk de finish en de 2e klasse. Twee jaar lang wist de club zich makkelijk in de bovenste helft te handhaven. In het laatste oorlogsjaar werd, begrijpelijker wijs, geen competitie gespeeld. Deels door de toegenomen oorlogsspanning, er werden veel razzia’s gehouden, maar ook door de beruchte hongerwinter. Vele landgenoten zijn slachtoffer geworden van Duitse wreedheden. Vele verenigingen verliezen joodse clubgenoten met name in Amsterdam waar verhoudingsgewijs de meeste joodse families wonen. Bijvoorbeeld bij de Amsterdamse vereniging WV-AEDW waar bij elkaar 236 omgekomen voetballers worden genoemd. Sporthistoricus Jurryt van Vooren doet onderzoek naar oorlogsslachtoffers bij voetbalverenigingen.
De opmars naar de top en het kampioenschap in 1951
De eerste mijlpaal is op 14 mei 1951 op de tweede pinksterdag. Het is het slotstuk en de apotheose van het seizoen 1950/1951. Voor 17.000 toeschouwers gaat HVC met 3-2 voor de bijl waardoor Elinkwijk 1e klasser wordt. Elinkwijk behoort nu tot de Nederlandse top. In 1952 verhuist de club naar het Theo Thijssenplein en neemt de overdekte tribune over van AGOVV uit Apeldoorn.
De intrede van het betaald voetbal
Op het bondsbureau in Zeist rommelt het. In Frankrijk, Spanje, Italië en Engeland worden voetballers allang betaald in tegenstelling tot de behoudende opvatting van de KNVB. Op straffe van schorsing werden elders spelende profvoetballers bestraft. Maar de druk werd groter en groter. In 1953 wordt de NBVB opgericht. Zij starten een zogenoemde ‘wilde’ competitie waarbij spelers als semiprof werden betaald. Het was een weinig overzichtelijke situatie want naast de NBVB met 10 spontaan opgerichte profclubs begon ook de KNVB, hals over kop, met een betaalde competitie. De conservatieve KNVB, die het betalen van spelers jaren tegen heeft gehouden moest in overleg met de ‘wilde’ bond om greep te houden op het voetbal in Nederland. De allereerste profwedstrijd in Nederland werd op 14 augustus 1954 gespeeld op het gemeentelijk sportpark (de drafbaan) tussen de teams van Alkmaar ’54 en Venlo (3-0). Onder auspiciën van de NBVB. Een oriënterend gesprek tussen vertegenwoordigers van beide bonden leidde tot onderhandelingen. Op 7 november 1954 werd er een akkoord bereikt die door de leden van de NBVB en de KNVB werden bekrachtigd. De overeenkomst werd op 25 november 1954 ondertekend en de beide competities werden stilgelegd.
In november 1954 nam Elinkwijk na overleg met de kortstondige profclub Utrecht haar proflicentie over. Utrecht NV opgericht in 1953 was in een opwelling ontstaan. Op 28 november 1954 werd onder de KNVB paraplu de eerste profcompetitie gestart. Alle 56 verenigingen met een proflicentie werden willekeurig verdeeld over vier 1e klassen. Elinkwijk startte in het seizoen 1954/1955 in de 1e klasse B en eindigde in de middenmoot. De eerste wedstrijd is uit in Tilburg tegen Willem II. De tricolores waren voor rust veruit de betere en verdienden de 3-0 voorsprong. Na de pauze veerde Elinkwijk op en ontstond er een gelijkwaardige wedstrijd. Elinkwijk speelden met tien spelers uit de Utrecht NV boedel en alleen Vonk uit de eigen selectie. Het werd 3-1 door Vonk en via een penalty van Peperzak, na een handsbal, 3-2. Een open strijd werd het met over en weer kansen. Uiteindelijk waren het toch de Tilburgers die verdiend de punten namen.
Het kampioenschap in de Hoofdklasse B in 1956
In het seizoen 1955/1956 werd de vereniging kampioen in één van de vier afdelingen de Hoofdklasse B. In de allerlaatste wedstrijd op zondag 10 juni moest het Dordtse DFC worden bestreden. Elinkwijk moest winnen om de titel te kunnen binnenhalen en DFC om behoud van de Hoofdklasse. Zij pasten een dubbele stopper-taktiek toe maar daar was kennelijk onvoldoende op getraind want na 15 minuten stond Elinkwijk met 2-0 voor. Een combinatie van De Jongh en Huntink werd besloten met een machtig schot van laatst genoemde. Na een solo van De Jongh langs meerdere verdedigers is het voor Westers eenvoudig het laatste tikje te geven. DFC liet nu haar taktiek los en het was Schaap die na de pauze 2-1 scoorde na een van richting veranderd schot. Het werd nog even spannend maar vijf minuten voor het einde maakte De Jongh na opnieuw een combinatie met Huntink de bevrijdende 3-1. In de nacompetitie om het algeheel Nederlands kampioenschap met Sparta, Rapid JC en NAC eindigde Elinkwijk als derde. Achteraf is de voorlaatste wedstrijd in de kampioenscompetitie heel belangrijk geweest. Het is zondag 4 juli 1956 als de Blauw-Witten op bezoek gaan in Breda bij NAC. Elinkwijk wist dat het moeilijk zou worden want in de thuiswedstrijd was er met 2-3 verloren.
Lees ook: De memorabele bekerfinale van 2016
Bekende spelers en de Eredivisie
Naast Humprey Mijnals is de van Stormvogels uit IJmuiden overgekomen doelman Piet Kraak de enige die uitkomend voor Elinkwijk het Nederlands elftal haalden. Dat gebeurde in de november 1959 thuis tegen Noorwegen die met 7-1 werd gewonnen. Piet was 38 jaar waarin hij tevens zijn laatste interland keepte. Kraak was hiermee lange tijd de oudste speler ooit in Oranje. Hij keepte van 1954 tot 1959 voor de Zuilense formatie. In 1956 besloot hij te stoppen om zich als hotelhouder te vestigen in Zierikzee. In oktober een half jaar later keerde Kraak echter weer terug tussen de palen bij Elinkwijk. Na zijn voetbalcarrière was hij actief als trainer in Denemarken en in Nederland bij onder andere Velox. Hij overleed op 28 april 1964 op 63-jarige leeftijd in Kopenhagen, nadat hij na een hersenbloeding ruim twee jaar in coma had gelegen.
Op grond van het kampioenschap werd Elinkwijk voor het seizoen 1956/1957 ingedeeld in de nieuw gevormde eredivisie. Daar vielen de prestaties behoorlijk tegen en met een zestiende plek wist Elinkwijk nipt degradatie te voorkomen. Vooral de enorme thuisnederlagen tegen DOS, SC Enschede, GVAV en PSV hakten er behoorlijk in. Met 87 doelpunten tegen is het duidelijk waar het lek zit. Niet naar boven maar naar beneden kijken. Vanaf het kampioenschap van 1956 is het kommer en kwel. De Zuilense selectie blijkt niet die kwaliteit te hebben om een rol te kunnen spelen. Jaar naar jaar hangt het team in de touwen maar de knock-out blijft uit. Op 1 mei 1960, zie de historische voetbal beelden, verliest USV Elinkwijk thuis van Fortuna ’54 met 2-4. Scoreverloop: Jacques Westphaal (1-0), Peter Benen (1-1), Evert-Jan Vonk (2-1, strafschop), Anton Kohn (2-2), Henk Angenent (2-3), Anton Kohn (2-4).
Het ging dat seizoen 1959/1960 nog slechter dan beroerd. Daardoor moet de Zuilense vereniging op Hemelvaartsdag 27 mei 1960 een degradatiewedstrijd spelen tegen Blauw-Wit. De volgende dag stond in het Haarlemsdagblad het volgende verslag. Elinkwijk kon het degradatiespook een jaar in de ijskast stoppen maar in het seizoen 1960/61, gaat het dan toch mis, alle ervaring ten spijt. eredivisionist Elinkwijk en 1e divisionist Volewijckers gaan op voor twee promotie/degradatiewedstrijden. In het Olympisch Stadion, voor 35.000 toeschouwers winnen de Amsterdammers met 4-3. In de return komt de Zuilense selectie met 4-1 voor te staan maar een dramatische slotfase volgt. Het wordt 4-4 en het lot is bezegeld, Elinkwijk degradeert.
De wederopstanding en de verdachte situatie tegen Ajax
Drie jaar later is er de wederopstanding een feest waard in Zuilen. Elinkwijk werd in 1964/1965 kampioen van de 1e divisie en promoveert naar de eredivisie. Het seizoen 1965/1966 was opnieuw een martelgang en alles leek erop dat de poort naar de 1e divisie weer open stond. Het was echter Ajax wat een stevige hand toestak en de Elinkwijkers aan een belangrijk punt hielp. “We spreken over een verdachte situatie” aldus spits Hennie van Egmond vele jaren later. Ajax inmiddels al kampioen stond met 0-3 voor. Maar Ajax ziet liever MVV en Heracles degraderen i.v.m. de afstand. “Tonnie Pronk zette zijn benen wijd uit elkaar zodat je er haast doorheen kon kruipen. Piet Keizer tikte mij op de schouder. Of ik nog van plan was om te scoren anders zou hij zelf in actie komen. Doelman Gert Bals heeft ons zeker geholpen door over de makkelijkste ballen te duikelen.” Eindstand 3-3 en Elinkwijk is gematst. In dat seizoen stond cineast Cees Berkelaar achter het doel van Elinkwijk. Het is de wedstrijd in het Olympisch Stadion te Amsterdam DWS - Elinkwijk eindstand 2-0. De vermoedelijke doelman is Nico de Bree die twee minuten in beeld is. Na nog een seizoen 1966/1967 in de eredivisie werd het in 1967/1968 dan toch weer een stapje lager en zo bleef het een komen en gaan.
De fusie tot FC Utrecht
Sinds de invoering van het betaaldvoetbal in Nederland waren er drie profclubs in Utrecht actief: DOS, Elinkwijk en Velox. DOS speelde continue op het hoogste niveau en werd landskampioen in 1958. Elinkwijk wisselde seizoenen in de kelder van de Eredivisie af met seizoenen in de top van de 1e divisie en Velox speelde lager. Vanwege de beroerde financiële situatie, van de clubs DOS en Elinkwijk, zijn er in 1964 plannen voor een fusie die uiteindelijk niet doorgaat. Door het gemeentebestuur van Utrecht, en ook door de KNVB, werd aangedrongen om te komen tot één Utrechtse B.V.O., hetgeen op 1 juli 1970 zijn beslag vond. Hierdoor keerden Elinkwijk, D.O.S.
Lees ook: Complete Gids Volleybal Utrecht
In de jaren ’60 wilde de gemeente Utrecht het betaald voetbal in de stad blijven behouden en naar een nieuw niveau tillen. Daarvoor werden gesprekken gevoerd met drie bestaande clubs in de stad: DOS, Velox en Elinkwijk. Na jaren van gesprekken voeren was het in 1970 zover: FC Utrecht was geboren. Doordat DOS het seizoen daarvoor net niet hoefde te degraderen uit de Eredivisie, mocht FC Utrecht direct in deze eredivisie aan de bak. Het eerste seizoen werd afgesloten met een prima negende plaats.
Elinkwijk na de fusie
De drie seizoen 1971/1972, 1972/1973 en 1973/1974 in de 1e klasse brachten evenzovele kampioenschappen met als inzet het Nederlands Kampioenschap. Met het seizoen 1974/1975 ging voor de eerste keer de hoofdklasse van start en ook daarin werden diverse kampioenschappen behaald. Tot nu toe werd Elinkwijk vijf maal hoofdklasse-kampioen, t.w. Het seizoen 1991/1992 bracht een grote deceptie. Op 11 mei 1992 degradeerde Elinkwijk naar de 1e klasse door in de laatste wedstrijd met 2-1 te verliezen van R.C.H. uit Heemstede, dat met deze overwinning de titel in de hoofdklasse pakte. Zelfs een afdalen naar de 2e klasse bleef ons niet bespaard. Velen zagen de neergaande spiraal als het zwaard van Damocles boven Elinkwijk hangen. Maar dat zwaard bleek niet scherp genoeg, want de eens zo roemruchte club uit Zuilen richtte zich weer op. Rob Koppen maakte op zondag 4 november 2001 in de met 3-2 gewonnen uitwedstrijd tegen A.D.O. Zondag 15 april 2007 speelde Elinkwijk thuis tegen D.W.V. Kampioen 2e Klasse U.P.V.B. Fusie tussen Elinkwijk, D.O.S..
Het vertrek van de "heilige grond"
Op het historische terrein van Elinkwijk heeft meer dan 100 jaar Utrechtse voetbalgeschiedenis plaatsgevonden. Maar de club gaat de ‘heilige grond’ verlaten. De tribune, de kantine, het hoofdveld, alles gaat plat. Daarvoor in de plaats komen zo'n 260 nieuwbouwhuizen. Elinkwijk houdt niet op te bestaan. De club gaat verhuizen en krijgt 500 meter verderop een geheel nieuw complex. We hebben met een elftal Elinkwijkers unieke herinneringen aan het Theo Thijssenplein in Utrecht opgehaald. Lees al deze verhalen in de artikel-serie 'Elinkwijk fluit af op heilige grond'.
Elinkwijk in de harten van de supporters
Elinkwijk werd en wordt door een grote schare supporters op handen gedragen. Ook ruim 50 jaar geleden stak de trainer de loftrompet over de supporters, ‘het publiek’ waar een club niet zonder kan! UTRECHT - De stemming in het Elinkwijk-kamp is, enkele etmalen voor de derby, enerzijds ontspannen, maar anderzijds toch ook gespannen. Men doet gewoon, zoals altijd. Niet meer trainen dan anders, geen overdreven concentratie, zo min mogelijk over de wedstrijd tegen DOS praten, normaal het patroon afwerken, dat bij andere wedstrijden wordt gevolgd. De spelers proberen te relaxen, waarbij ieder voor zich op zijn eigen wijze naar deze „thriller” toeleeft. Ook buiten de normale speel- en trainingsuren loopt men zo eens bij elkaar langs. Niet om over de komende wedstrijd een babbeltje op te zetten.
tags: #elinkwijk #utrecht #voetbal #geschiedenis