Sinds 1 april 2020 is het toegestaan om bitloos deel te nemen aan KNHS-wedstrijden in Nederland. Dit heeft geleid tot een groeiende interesse in bitloos rijden, zowel recreatief als in de wedstrijdsport.
Wat is Bitloos Rijden?
Bitloos rijden betekent rijden zonder bit in de mond van het paard. In plaats daarvan wordt er gebruik gemaakt van een hoofdstel waarbij de teugels verbonden zijn aan andere delen van het hoofd, zoals de neus, de kaken of de hals. Er zijn verschillende soorten bitloze optomingen, elk met een eigen werking en effect.
KNHS en Bitloos Rijden: Een Evolutie
De KNHS (Koninklijke Nederlandse Hippische Sportfederatie) heeft geen uitgesproken mening over bitloos opleiden of rijden. De bond benadrukt dat paardvriendelijkheid afhangt van de manier waarop een ruiter met de optoming omgaat, of dat nu met of zonder bit is.
Echter, de KNHS is aangesloten bij de FEI (Fédération Equestre Internationale), de internationale paardensportbond. Volgens de FEI-reglementen is "acceptance of the bit" een belangrijk onderdeel van de dressuurtraining. Juryleden beoordelen onder andere of het paard het bit afkauwt, licht schuimt, het bit recht in de mond houdt, de mond gesloten houdt en of de tong niet uitsteekt.
Ondanks deze overwegingen heeft de KNHS bitloos rijden steeds verder toegestaan in de dressuursport. Sinds 2010 mogen ruiters en amazones bitloos starten op dressuur- en springwedstrijden. Vanaf 1 april 2025 is het toegestaan om bitloos te rijden in alle wedstrijden van de breedteklassen, tot en met de klasse ZZ-Zwaar. In de klasse Lichte Tour is het alleen mogelijk om buiten mededinging (HC) bitloos deel te nemen.
Lees ook: Europa League Play-offs: Utrecht - Zenit
Toegestane Bitloze Optomingen
De KNHS heeft een lijst met toegestane bitloze optomingen, die te vinden is in de harnachementsgids. De volgende optomingen zijn toegestaan:
- De Sidepull: Een populair bitloos hoofdstel waarbij de teugels verbonden zijn aan ringen aan de zijkant van de neusriem. De sidepull oefent druk uit op de neusbrug en de zijkant van de neus.
- Het kingekruiste bitloos hoofdstel: Bij dit hoofdstel kruisen de keelriemen onder het hoofd van het paard, wat een sterker, zijwaarts effect creëert.
- Het kaakgekruiste bitloos hoofdstel: Dit hoofdstel werkt op dezelfde manier als het kingekruiste hoofdstel, maar dan op de kaken.
- Regulier toegestaan hoofdstel zonder bit: Hierbij worden de teugels direct aan de neusriem bevestigd. Het hoofdstel moet van leer zijn en de neusriem moet minimaal 2 cm breed zijn, zonder metalen kern.
Bij het gebruik van een kin- of kaakgekruist hoofdstel moeten koorden een minimale diameter van 6 mm hebben.
Waarom Bitloos Rijden?
Er zijn verschillende redenen waarom ruiters kiezen voor bitloos rijden:
- Comfort voor het paard: Sommige paarden hebben weinig ruimte in de mond of ervaren pijn door het bit. Bitloos rijden kan dan een comfortabeler alternatief zijn.
- Verbeterde communicatie: Bitloos rijden dwingt de ruiter om meer te vertrouwen op zit, been- en stemhulpen. Dit kan de communicatie tussen ruiter en paard verbeteren.
- Meer respect voor het paard: Bitloos rijden kan bijdragen aan een meer respectvolle en gelijkwaardige relatie tussen ruiter en paard.
- Oplossing voor welzijnsproblemen: Bitloos rijden kan een oplossing zijn voor welzijnsproblemen zoals pijn en verwondingen in de mond. Ook voorkomt het invasieve ingrepen, zoals het trekken van tanden om plaats te maken voor het bit.
Verschillende Soorten Bitloze Hoofdstellen
Er zijn verschillende soorten bitloze hoofdstellen, elk met een eigen werking:
- Bosal: De bosal, ook wel Californian hackamore genoemd, wordt voornamelijk gebruikt bij western riding. Het bestaat uit een neusriem (bosal), teugels (mecate) en een halsstuk (bosalhanger). De bosal werkt voornamelijk op de brug van de neus van het paard.
- Sidepull: Een populair bitloos hoofdstel waarvan de geleiding geschiedt door ringen die door de zijbevestigingen van de teugels lopen. Wanneer de teugels aan één kant worden aangetrokken, wordt druk uitgeoefend op de neusbrug en de overeenkomstige kant van de neus.
- Bitless Bridle (kruishoofdstel): De bitless bridle is op dezelfde manier geconstrueerd als de sidepull, met dit verschil dat de keelriemen onder het hoofd van het paard kruisen. Dit creëert een sterker, zijwaarts effect.
- Hackamore: De hackamore is de stang onder de bitloze hoofdstellen. De zogenaamde shanks (hefboomachtige pakken) oefenen druk uit op de kin, de neusbrug en de hals.
- Kaptoom: Meestal gebruikt voor het longeren, kan de kaptoom ook gebruikt worden voor het rijden. De zijringen, die aan de neusriem zijn bevestigd, maken de kaptoom qua effect vergelijkbaar met een sidepull.
- Rijden met een halsring: Rijden met een halsring kan ook worden gerekend tot bitloos rijden.
Het Kiezen van het Juiste Bitloze Hoofdstel
Het kiezen van het juiste bitloze hoofdstel hangt af van verschillende factoren:
Lees ook: Voetbalregels verenigingswissel
- Het karakter van het paard: Hoe gevoelig of traag reageert het paard op lichaamssignalen? Hoe gemotiveerd is het paard om de signalen van de ruiter op te volgen?
- De relatie tussen ruiter en paard: Hoe beter de communicatie tussen het paar paard-ruiter, hoe gemakkelijker en veiliger het zal zijn om succesvol te rijden zonder een bit.
- De graad van invloed van het hoofdstel: Afhankelijk van de constructie en de knik, varieert het effect van het hoofdstel. Bitloze hoofdstellen hebben een enkelvoudige of meervoudige werking.
Hoofdstel voor sterke paarden: Paarden die vaak hun eigen hoofd laten gelden, hebben een hoofdstel nodig met meerdere acties. Een bitloos hoofdstel met gekruiste kinbanden is een goede keuze voor sterke paarden die duidelijke instructies nodig hebben.
Hoofdstel voor gevoelige paarden: Gevoelige paarden vereisen een even gevoelige ruiterhand. Een hackamore met korte rukken kan met gevoel en voorzichtigheid worden geleid.
Hoofdstel voor jonge paarden: Een sidepull is ideaal voor jonge paarden, omdat het de hoofdpositie beïnvloedt en ook gebruikt kan worden bij de dubbele longe.
Hoofdstel voor angstige en extraverte paarden: Een bitloos hoofdstel met tandwielen aan de zijkanten is geschikt voor angstige en extraverte paarden, omdat het een wisselend effect heeft op de neus en de hals.
Wedstrijdkleding en Regels
Naast de regels omtrent bitloos rijden, zijn er ook regels voor wedstrijdkleding. Veel van de verplichte kleding, zoals een goedgekeurde veiligheidscap, wedstrijdjasje en rijbroek, heeft men vaak al in huis. Vanaf de klasse Z1 mag een bolhoed of dressuurhoed gedragen worden. Rijlaarzen zijn verplicht, of jodhpurs in combinatie met gelijkkleurige gladleren/gladde kunstleren chaps.
Lees ook: KNGU Broekjesregels Uitgelegd
Het is toegestaan om reclame te maken tijdens de wedstrijd, mits dit binnen de gestelde regels valt (maximaal 200 cm2 voor een logo op het zadeldek en 80 cm2 op een wedstrijdjas). Het dragen van sporen en een zweep is toegestaan, maar niet verplicht.