Basketbal is sinds 1936 een Olympische sport, en door de jaren heen zijn er memorabele momenten en verrassende wendingen geweest. Dit artikel duikt in de geschiedenis van basketbal op de Olympische Spelen, met bijzondere aandacht voor de prestaties van Nederland en enkele controversiële momenten.
De Opkomst van Basketbal op de Spelen
Sinds de introductie van basketbal op de Olympische Spelen van 1936 hadden de Verenigde Staten tot de Spelen van 1972 in München nog nooit een wedstrijd verloren. Ze hadden 63 wedstrijden gespeeld en allemaal gewonnen. De Sovjet-Unie bereikte in München ook ongeslagen de finale, wat leidde tot een beladen confrontatie tussen de twee grootmachten.
De Controversiële Finale van 1972
De Olympische basketbalfinale van 1972 tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie is een van de meest besproken wedstrijden in de Olympische geschiedenis. Met nog tien seconden op de klok leidde de Sovjet-Unie met 48-49. Doug Collins onderschepte een pass en scoorde twee vrije worpen, waardoor de Amerikanen met 50-49 voor kwamen. Er waren nog slechts drie seconden te spelen.
De Sovjet-Unie claimde echter een time-out te hebben aangevraagd die niet was toegekend. De klok werd teruggezet, maar tijdens de volgende poging om het spel te hervatten, stopte de klokken niet correct. R. William Jones, de toenmalige secretaris-generaal van de FIBA, besloot de klok nogmaals terug te draaien. Dit leidde tot grote verontwaardiging bij de Amerikanen, die vonden dat Jones geen recht had om de klok te manipuleren.
Een commissie bestaande uit afgevaardigden uit Italië, Puerto Rico, Hongarije, Polen en Cuba boog zich over de zaak. De eerste twee landen gaven Amerika gelijk, terwijl de laatste drie de Sovjet-Unie steunden. Het Amerikaanse team weigerde unaniem de zilveren medaille en was niet aanwezig bij de uitreiking. De Sovjet-Unie won zo de gouden medaille, een prestatie die de Amerikanen tot op de dag van vandaag betwisten.
Lees ook: Basketbal taart versieren
De Sovjet-Unie en de Olympische Spelen
Deelname aan de Olympische Spelen was voor de Sovjet-Unie van groot belang. De eerste keer dat de Sovjet-Unie meedeed aan de Olympische Spelen was in 1952, in Helsinki. De Sovjet-Unie deed dat heel bewust door te zeggen dat de olympische gedachte in feite socialistisch was. ‘Alleen socialisme en communisme scheppen de condities waarbinnen het olympisme kan worden gerealiseerd,’ luidde het motto van het Olympische Comité van de Sovjet-Unie.
Om succesvol te zijn in het medailleklassement, specialiseerden de Sovjet-Russen zich vooral in disciplines waar veel medailles te winnen waren, zoals zwemmen, turnen en worstelen. Martin van den Heuvel schrijft hierover in het boek ‘Rusland en de Olympische Spelen’: ‘Het landenklassement betekent voor de Sovjet-Unie het bewijs van de superioriteit van het sovjetsportsysteem en het sovjetpolitieke systeem'. In 1956 bereikten ze hun doel met 37 gouden medailles, tegen 32 voor de VS.
De Sovjet-Russische sportbond wilde niet alleen véél winnen, maar voortaan ook de beste worden in grote sporten als voetbal. Het winnen van basketbalgoud zou daarin het maximale zijn, wat was te behalen.
Nederlands Basketbalgoud: De Sensatie van 2024
Maandagavond 5 augustus 2024 werd geschiedenis geschreven toen het Nederlandse 3x3-basketbalteam goud won op de Olympische Spelen in Parijs. In de finale werd Frankrijk na verlenging verslagen met 18-17, dankzij een ongelooflijke tweepunter van Worthy de Jong.
De Weg naar Goud
De Nederlandse formatie kende een sterke vertegenwoordiging van spelers met een verleden bij ZZ Leiden. Bondscoach Aron Royé, zelf oud-speler van ZZ Leiden, selecteerde Jan Driessen, Arvin Slagter en Worthy de Jong, allen met een Leidse achtergrond. Samen met Dimeo van der Horst vormden zij het gouden team.
Lees ook: Specificaties Wilson Basketbal Maat 6
De 3x3 Orange Lions openden de poulefase met een overwinning tegen China, gevolgd door nederlagen tegen Letland en Servië. Ze herstelden zich tegen Frankrijk en plaatsten zich als tweede voor de halve finale, waarin ze Litouwen versloegen. In de finale tegen Frankrijk maakte Worthy de Jong de winnende score, waarmee hij Nederland de gouden medaille bezorgde.
Worthy de Jong: De Beslissende Factor
De toevoeging van ZZ Leiden-icoon Worthy de Jong bleek essentieel voor het succes van de 3x3-formatie. Na de Olympische Spelen bereikte De Jong de eerste plaats op de individuele ranglijst van 3x3-spelers.
De Leidse Connectie
De huldiging van de Nederlandse selectie in Leiden was geen verrassing, gezien de sterke banden met de stad. Aron Royé, Jan Driessen, Arvin Slagter en Worthy de Jong hebben allemaal een belangrijke bijdrage geleverd aan het basketbal in Leiden.
De Groei van 3x3 Basketbal in Nederland
Het succes van het Nederlandse 3x3-team is geen toeval. Het 3x3 basketbal kreeg voor het eerst serieuze internationale aandacht tijdens de Jeugd Olympische Spelen in 2010 in Singapore. In 2014 kwalificeerden vier talentvolle Nederlandse basketbalsters zich voor de Jeugd Olympische Spelen in Nanjing, waar ze een historische zilveren medaille wonnen.
Charlotte van Kleef, een van de speelsters uit dat team, heeft zich sindsdien volledig toegelegd op het 3x3 basketbal. In 2018 werd ze de eerste Nederlander die de eerste plaats op de FIBA-wereldranglijst behaalde.
Lees ook: Marijkesingel Barendrecht basketbal
Nederlandse Gouden Medailles op de Olympische Spelen: Een Overzicht
Nederland heeft door de jaren heen vele gouden medailles gewonnen op de Olympische Spelen, in diverse disciplines. Hieronder volgt een overzicht van de meest recente gouden medailles:
- Harrie Lavreysen, Parijs 2024: Baanwielrennen, keirin
- Sifan Hassan, Parijs 2024: Atletiek, marathon
- Vrouwenploeg, Parijs 2024: Hockey
- Harrie Lavreysen, Parijs 2024: Baanwielrennen, sprint
- Mannenploeg, Parijs 2024: Hockey
- Sharon van Rouwendaal, Parijs 2024: Zwemmen, 10 km open water
- Mannenploeg, Parijs 2024: Basketbal 3x3 (Worthy de Jong, Dimeo van der Horst, Jan Driessen en Arvin Slagter)
- Mixed team, Parijs 2024: Atletiek, 4x400 meter estafette
- Karolien Florijn, Parijs 2024: Roeien, skiff
- Mannenploeg, Parijs 2024: Roeien, dubbelvier
- Irene Schouten, Beijing 2022: Schaatsen, massastart
- Thomas Krol, Beijing 2022: Schaatsen, 1.500m
- Vrouwenploeg, Beijing 2022: Shorttrack, relay
- Suzanne Schulting, Beijing 2022: Shorttrack, 1.000 meter
- Irene Schouten, Beijing 2022: Schaatsen, 5.000m
- Kjeld Nuis, Beijing 2022: Schaatsen, 1.500m
- Ireen Wüst, Beijing 2022: Schaatsen, 1.500m
- Irene Schouten, Beijing 2022: Schaatsen, 3.000m
- Sifan Hassan, Tokyo 2020: Atletiek, 10.000m
- Vrouwenploeg, Tokyo 2020: Hockey
- Harrie Lavreysen, Tokyo 2020: Baanwielrennen, sprint
- Shanne Braspennincx, Tokyo 2020: Baanwielrennen, keirin
- Mannenploeg, Tokyo 2020: Baanwielrennen, teamsprint
- Sifan Hassan, Tokyo 2020: Atletiek, 5.000m
- Kiran Badloe, Tokyo 2020: Windsurfen, RS:X
- Niek Kimmann, Tokyo 2020: BMX, cross
- Annemiek van Vleuten, Tokyo 2020: Wielrennen, tijdrit
- Kjeld Nuis, PyeongChang 2018: Schaatsen, 1.000 meter
- Ireen Wüst, PyeongChang 2018: Schaatsen, 1.500 meter
- Sven Kramer, PyeongChang 2018: Schaatsen, 5.000 meter
- Carlijn Achtereekte, PyeongChang 2018: Schaatsen, 3.000 meter
- Marit Bouwmeester, Rio 2016: Zeilen Laser Radial
- Ferry Weertman, Rio 2016: Zwemmen, 10 km open water
- Sanne Wevers, Rio 2016: Turnen, balk
- Sharon van Rouwendaal, Rio 2016: Zwemmen, 10 km open water
- Dorian van Rijsselberghe, Rio 2016: Windsurfen, RS:X
- Elis Ligtlee, Rio 2016: Baanwielrennen, keirin
- Maaike Head en Ilse Paulis, Rio 2016: Roeien, lichte dubbeltwee
- Anna van der Breggen, Rio 2016: Wielrennen wegwedstrijd
- Vrouwenploeg, Sochi 2014: Schaatsen, achtervolging
- Mannenploeg, Sochi 2014: Schaatsen, achtervolging
- Jorrit Bergsma, Sochi 2014: Schaatsen, 10 kilometer
- Jorien ter Mors, Sochi 2014: Schaatsen, 1.500 meter
- Stefan Groothuis, Sochi 2014: Schaatsen, 1.000 meter
- Michel Mulder, Sochi 2014: Schaatsen, 500 meter
- Ireen Wüst, Sochi 2014: Schaatsen, 3.000 meter
- Sven Kramer, Sochi 2014: Schaatsen, 5.000 meter
- Vrouwenploeg, London 2012: Hockey
- Epke Zonderland, London 2012: Turnen, rekstok
- Dorian van Rijsselberghe, London 2012: Windsurfen, RS:X
- Ranomi Kromowidjojo, London 2012: Zwemmen, 50 meter vrije slag
- Ranomi Kromowidjojo, London 2012: Zwemmen, 100 meter vrije slag
- Marianne Vos, London 2012: Wielrennen, wegwedstrijd
- Nicolien Sauerbreij, Vancouver 2010: Snowboarden, parallel reuzenslalom
- Ireen Wüst, Vancouver 2010: Schaatsen, 1.500 meter
- Mark Tuitert, Vancouver 2010: Schaatsen, 1.500 meter
- Sven Kramer, Vancouver 2010: Schaatsen, 5.000 meter
- Vrouwenploeg, Beijing 2008: Hockey
- Maarten van der Weijden, Beijing 2008: Zwemmen, 10 kilometer open water
- Anky van Grunsven, Beijing 2008: Paardensport, individuele dressuur
- Marianne Vos, Beijing 2008: Baanwielrennen, puntenkoers
- Marit van Eupen en Kirsten van der Kolk, Beijing 2008: Roeien, lichte dubbeltwee
- Zwemmen, 4x100 meter vrije slag vrouwen, Beijing 2008: Inge Dekker, Ranomi Kromowidjojo, Femke Heemskerk, Marleen Veldhuis, Hinkelien Schreuder, Manon van Rooijen.
- Roeien: François Brandt, Roelof Klein, Herman Brockmann (twee met stuurman)
Tijdens de Spelen van Parijs in 1900 werden er veel wedstrijden georganiseerd in het kader van de Wereldtentoonstelling. Over veel van de geleverde prestaties is tot op de dag van vandaag discussie of ze tot de Olympische Spelen kunnen worden gerekend.
tags: #basketbal #goud #olympische #spelen #geschiedenis