Basketbal, blad en scherm: tips voor sportfotografie

Sportfotografie is een fascinerende tak van de fotografie die, hoewel er relatief weinig over geschreven wordt, veel mensen aantrekt. Ieder weekend staan er tienduizenden ouders langs de sportvelden om hun kinderen te fotograferen. Of het nu gaat om basketbal, een bloedmaan, bladeren in de herfst of het scherm van een smartphone, er zijn talloze mogelijkheden om creatief aan de slag te gaan met je camera. De uitdaging is om je te onderscheiden van de massa amateurfotografen en unieke, indrukwekkende beelden te creëren. Dit artikel biedt tips en inzichten om je op weg te helpen, van de basisprincipes van belichting tot geavanceerde technieken voor actie en compositie.

Voorbereiding is het halve werk

Net als bij andere vormen van fotografie, is een goede voorbereiding cruciaal voor succes in de sportfotografie. Dit begint met het begrijpen van de basisprincipes van belichting: sluitertijd, diafragma en ISO-waarde. Zorg dat je deze toverwoorden kent en weet hoe je ze in kunt stellen om de gewenste resultaten te bereiken. De automatische stand van je camera kan handig zijn, maar het geeft je niet de controle die je nodig hebt om in wisselende omstandigheden de perfecte foto te maken.

De belichtingsdriehoek

De belichtingsdriehoek is fundamenteel in de fotografie. Het bestaat uit drie cruciale elementen die samenwerken om de helderheid van je foto te bepalen:

• Diafragma (Aperture): Dit is de opening in je lens die bepaalt hoeveel licht erdoorheen komt. Een groter diafragma (lager f-getal, zoals f/2.8) laat meer licht binnen en creëert een ondiepe scherptediepte (wazige achtergrond). Een kleiner diafragma (hoger f-getal, zoals f/11) laat minder licht binnen en zorgt voor een grotere scherptediepte (alles scherp).
• Sluitertijd (Shutter Speed): Dit is de tijd dat de sluiter van je camera open blijft en licht op de sensor valt. Een snelle sluitertijd (bijvoorbeeld 1/500 seconde) bevriest beweging, terwijl een langzame sluitertijd (bijvoorbeeld 1 seconde) beweging kan vastleggen als een wazige streep.
• ISO: Dit is de gevoeligheid van de sensor voor licht. Een lage ISO (bijvoorbeeld ISO 100) is ideaal bij veel licht, terwijl een hogere ISO (bijvoorbeeld ISO 1600 of hoger) je helpt om in donkere omstandigheden te fotograferen, maar kan ruis (korreligheid) in je foto introduceren.

Experimenteer met deze drie instellingen om te zien hoe ze elkaar beïnvloeden en welk effect ze hebben op je foto’s.

Ken je sport

Daarnaast is het essentieel om de sport die je fotografeert te kennen. Welke atleet loopt vooraan en kan gaan winnen? Welke voetballer gaat dribbelen en wie speelt gelijk over? Fietst de wielrenner op een rechte weg of juist lekker plat door de bocht? Door de sport te begrijpen, kun je anticiperen op de actie en op het juiste moment de perfecte foto maken.

Lees ook: Basketbal taart versieren

Camera-instellingen voor beginners

• Scherpstelpunt: Bij veel camera’s kan je het scherpstelpunt instellen. Het advies is om alleen het middelste scherpstelpunt te gebruiken en dit ook ‘vast te zetten’, zodat je zeker weet dat het niet per ongeluk verplaatst wordt. Met de automatische scherpstelpunt selectie van de camera zal je ontdekken dat de camera vaak niet op de actie scherpstelt.
• RAW en Anti-knipper: Wil je indoorsport bij kunstlicht echt goed fotograferen, zet je camera dan in RAW en activeer de optie Anti-knipper.

De juiste locatie en het juiste licht

De locatie en het licht zijn cruciale elementen voor het maken van indrukwekkende foto’s. Of je nu een rode bloem, de maan of een sportevenement fotografeert, de omgeving en de belichting spelen een belangrijke rol.

Locatie: Kies een locatie met een onbelemmerd uitzicht op de maan en een rode bloem in de voorgrond. Vermijd drukke, rommelige locaties en zoek naar plekken die de auto complementeren. Een industriële omgeving met graffiti past perfect bij een sportieve, rebelse auto, terwijl een strakke, moderne parkeergarage of een verlaten landweg ideaal is voor een elegante, klassieke auto.

Licht: Het beste moment om foto’s te maken is tijdens het ‘Golden Hour’ - de eerste en laatste uren van de dag. Het zachte, warme licht is perfect om de rondingen en details van de auto te benadrukken. Overdag, wanneer de zon fel is, kunnen harde schaduwen en ongewenste reflecties verschijnen. Als je toch overdag moet fotograferen, zoek dan een bewolkte dag of een plek met gelijkmatige schaduw, zoals onder een viaduct of in een parkeergarage.

Compositie en perspectief

Een goede compositie kan een doorsnee foto omtoveren tot een boeiend beeld. Hier zijn enkele basisprincipes:

• De Regel van Derden: Verdeel je kader in negen gelijke vakken met twee horizontale en twee verticale lijnen. Plaats belangrijke elementen van je foto langs deze lijnen of op de kruispunten voor een meer gebalanceerde en interessante compositie.
• Lijnen: Gebruik leidende lijnen (zoals wegen, rivieren of hekken) om de blik van de kijker naar het hoofdonderwerp te leiden. Diagonale lijnen kunnen dynamiek toevoegen.
• Voorgrond, Middenstuk en Achtergrond: Denk in lagen. Een interessante voorgrond kan diepte creëren en de kijker de foto intrekken.
• Ruimte Rondom het Onderwerp: Geef je onderwerp voldoende “ademruimte”. Dit kan de focus versterken en voorkomen dat de foto te druk oogt.

Apparatuur

• Camera: DSLR of systeemcamera met handmatige instellingen.
• Statief: Voor scherpe foto’s bij lange sluitertijden.
• Lenzen: Een telelens (200mm+) voor de maan en eventueel een groothoeklens voor de bloem en de omgeving.
• Afstandsbediening: Voorkomt trillingen van je camera.

Technieken

• Bloedmaan fotograferen: Begin met 1-2 seconden en verhoog dit tot 10-20 seconden tijdens de totale verduistering. Let op de beweging van de maan om strepen te voorkomen.
• Panning shot: Om de illusie van snelheid te creëren, probeer je een panning shot. Je stelt een relatief lange sluitertijd in (bijvoorbeeld 1/30s tot 1/60s). Terwijl de auto voorbijrijdt, beweeg je je camera met de auto mee. Het resultaat is een scherpe auto met een wazige achtergrond die de snelheid benadrukt. Dit vergt oefening, maar het resultaat is spectaculair.

Nabewerking

Nabewerking is cruciaal in fotografie. Pas de witbalans, contrast en saturatie aan om de kleuren van de auto te laten knallen. Verwijder ongewenste elementen (zoals vuil op de auto of een storende paal in de achtergrond) met bewerkingssoftware. Soms kunnen kleine aanpassingen al een groot verschil maken en je foto van ‘ok’ naar ‘fantastisch’ transformeren.

Lees ook: Specificaties Wilson Basketbal Maat 6

Lenskalibratie

Lenskalibratie is het proces waarbij je de autofocus van je camera en lens op elkaar afstemt. Dit doe je met behulp van de Autofocus Micro-Adjusting (AFMA) of Autofocus Fine-Tuning (AF-FT) functie die beschikbaar is op de meeste moderne spiegelreflexcamera’s en systeemcamera’s. Door deze aan te passen, vertel je de camera om de scherpstelling een klein beetje naar voren of naar achteren te corrigeren, waardoor je beelden haarscherp worden.

Waarom zou je dit doen?

Zelfs de beste camera’s en lenzen kunnen last hebben van kleine afwijkingen. Dit is geen teken van een defect, maar eerder van de minimale toleranties in het productieproces. Je hebt vooral baat bij kalibratie als je:

• Merkt dat je foto’s consequent onscherp zijn, zelfs als je zeker weet dat je de juiste focus hebt geselecteerd.
• Vaak fotografeert met een open diafragma (een laag f-getal), waarbij de scherptediepte heel klein is en elke onnauwkeurigheid direct opvalt.
• Een nieuwe camera of lens hebt gekocht en de beste prestaties wilt behalen.

Wat heb je nodig?

• Je camera en de lens die je wilt kalibreren.
• Een statief. Dit is essentieel voor nauwkeurige resultaten, omdat het beweging elimineert.
• Goede verlichting. Zorg voor een egale lichtbron om schaduwen te voorkomen.
• Een kalibratietarget. Er zijn speciale kalibratiekaarten te koop, zoals die van LensAlign of SpyderLensCal, maar je kunt ook een DIY-oplossing gebruiken, zoals een liniaal of iets met een duidelijke, rechte lijn.

Stap-voor-stap handleiding

1. Stel alles op: Plaats je camera op het statief en zorg dat hij perfect recht staat. Zet je kalibratietarget op een vlakke ondergrond. De afstand tussen je camera en het target moet ongeveer 50 keer de brandpuntsafstand van je lens zijn. Fotografeer je met een 50mm lens? Zet het target dan op ongeveer 2,5 meter afstand.
2. Bereid je camera voor:
   • Zet je camera in de manuele modus (M).
   • Schakel over naar de enkelvoudige AF-modus (AF-S of One-Shot AF).
   • Kies het centrale autofocuspunt en zorg ervoor dat er geen andere focuspunten actief zijn.
   • Open het diafragma van je lens volledig (het laagste f-getal). Dit zorgt voor de kleinste scherptediepte, waardoor elke afwijking duidelijk zichtbaar wordt.
3. Activeer Autofocus Micro-Adjusting (AFMA):
   • Ga naar het menu van je camera en zoek naar Autofocus Micro-Adjusting of Autofocus Fine-Tuning.
   • Schakel deze functie in. Je ziet nu waarschijnlijk een schuifbalk met waarden variërend van bijvoorbeeld -20 tot +20. De standaardwaarde is 0.
4. Maak een testfoto:
   • Focus met je camera op het specifieke focuspunt van je kalibratietarget.
   • Maak een foto en bekijk deze op je computer, niet alleen op het kleine scherm van je camera. Zoom in op 100% om de scherpte nauwkeurig te beoordelen.
5. Resultaten beoordelen:
   • Is de focus net voor het focuspunt scherp? Dit is front focus. Je moet de AFMA-waarde verlagen (naar de negatieve getallen).
   • Is de focus net achter het focuspunt scherp? Dit is back focus. Je moet de AFMA-waarde verhogen (naar de positieve getallen).
   • Lijkt de focus perfect op het doel? Dan heb je al een perfect gekalibreerde lens en hoef je niets aan te passen.
6. Pas de AFMA-waarde aan en herhaal:
   • Pas de AFMA-waarde aan met kleine stappen, bijvoorbeeld met 5 punten tegelijk.
   • Maak een nieuwe foto en beoordeel de scherpte opnieuw. Herhaal dit proces tot het focuspunt haarscherp is. Je wilt dat de scherptediepte precies op en rond het focuspunt ligt.
7. Tips voor de beste resultaten:
   • Zoomlenzen: Kalibreer een zoomlens bij de brandpuntsafstand die je het meest gebruikt, bijvoorbeeld 70mm op een 70-200mm lens. Veel camera’s kunnen slechts één waarde per lens opslaan. Sommige geavanceerde modellen bieden echter de optie om verschillende AFMA-profielen op te slaan voor verschillende brandpuntsafstanden van één zoomlens.
   • Geheugen: Als je klaar bent, vergeet dan niet de instellingen op te slaan in je camera. Je camera onthoudt nu de correctiewaarde voor deze specifieke lens.
   • Controleer regelmatig: Lenskalibratie is geen eenmalige taak. Het is verstandig om het proces af en toe te herhalen, vooral als je merkt dat je foto’s weer consistent onscherp worden.

Reflectiescherm

Een reflectiescherm, ook wel bekend als een reflector, is in essentie een oppervlak dat licht terugkaatst. Het is een extreem veelzijdig en draagbaar stukje kit dat je helpt om schaduwen op te lichten, contrast te verminderen en je onderwerp subtiel te accentueren, allemaal door gebruik te maken van het bestaande licht.

Waarom zou je een reflectiescherm gebruiken?

Stel je voor dat je buiten fotografeert op een zonnige dag. Je model staat met de rug naar de zon en hun gezicht is in de schaduw. Een reflectiescherm kan dan het zonlicht terugkaatsen op hun gezicht, waardoor de schaduwen worden opgelicht en je model perfect belicht is, zonder harde flits. Ook bij portretfotografie binnenshuis, waar licht vaak van één kant komt, kan een reflector helpen om de donkere kant van het gezicht subtiel te vullen.

Welke soorten reflectieschermen zijn er?

De meeste reflectieschermen zijn opvouwbaar en komen in een handige hoes. Ze zijn meestal voorzien van verschillende reflecterende oppervlakken, elk met een eigen functie:

Lees ook: Marijkesingel Barendrecht basketbal

• Zilver: Dit oppervlak is het meest reflecterend en kaatst helder, koel licht terug. Ideaal voor het ophelderen van schaduwen en het toevoegen van ‘punch’ aan je beelden.
• Goud: Gouden reflectoren geven een warmere, meer gouden gloed. Perfect voor huidtinten en zonsondergangachtige effecten.
• Wit: Het witte oppervlak zorgt voor een zachte, diffuse reflectie. Ideaal voor subtiele invulverlichting en het verminderen van harde schaduwen.
• Zwart: Hoewel technisch geen reflector, absorbeert het zwarte oppervlak licht. Dit kan nuttig zijn om ongewenst licht te blokkeren of om schaduwen te verdiepen voor meer contrast.
• Diffuser: Vaak zit er in het midden van een opvouwbaar scherm een doorschijnend wit materiaal dat je kunt gebruiken om hard licht, zoals direct zonlicht, te verzachten.

Verhalen vertellen

Als je in het bezit bent van degelijke apparatuur die je blindelings kunt bedienen en veel kennis van de sport hebt, dan zal je een solide sportfotograaf kunnen worden. Anticiperen en geluk zal je 9 van de 10 keer goede actiefoto’s opleveren. Maar om een goed verhaal met je foto’s te kunnen vertellen is andere koek. Een succesvolle sportfotograaf weet wat er op het spel staat, wie de sterspelers zijn, kent de sport en herkent de stemming. Hij houdt de gebeurtenissen in het stadion, sporthal of om het veld in de gaten; misschien is er een vreemd uitgedoste fan, of juist een fanatiek kind die los komt van zijn omgeving. Of de familie van een speler zit op het puntje van zijn stoel, een voormalig speler of coach is aanwezig of een speciale gast.

Je zou een lijst met foto’s in je hoofd moeten hebben van situaties die zich kunnen voordoen, en in het geval ze zich ook daadwerkelijk voordoen ben je er klaar voor.

Gezichten zijn belangrijk

Gezichten zijn het belangrijkste in een sport foto. Gezichten personaliseren de foto en maken het menselijk, de kijker krijgt een connectie met het moment. Het gezicht verraad ook de toestand van de speler tijdens de actie. Was het gespannen of ontspannen, pijnlijk of juist heel vrolijk. En natuurlijk zijn er foto’s die zo krachtig zijn dat ze geen gezichten nodig hebben.

Blijf oefenen

Je kunt niet beter in iets worden door het niet uit te voeren. Je wordt geen betere fotograaf als je de camera in de tas laat zitten. Daag jezelf uit en stap uit je comfortzone. Kijk naar foto’s van andere fotografen en ga naar wedstrijden met die foto’s in gedachten. Probeer dingen uit die je van hun stijl bevalt en maak het je eigen. Er is niets verkeerd aan het imiteren van andere fotografen zolang je er maar iets van leert. Vindt nieuwe manieren om verhalen te vertellen en accepteer dat je daarin veel zult falen. Sport is de meest frustrerende vorm van fotografie, maar als je dan die ene foto maakt is er geen beter gevoel.

tags: #basketbal #blad #screen #fotografie #tips